Трэнеры без адукацыі, дзеці без будучыні. Маналог хакейнага спецыяліста

У рэдакцыю Еўрарадыё звярнуўся чалавек, які не абыякавы да хакея і не па чутках ведае пра унутраныя справы спорту, які найбольш падтрымліваецца ў Беларусі. Раней Міхаіл [імя змененае. — Еўрарадыё] займаў шэраг функцыянерскіх і трэнерскіх пасад. За плячыма — пара дзясяткаў гадоў у педагогіцы і багаты вопыт узаемаадносін з людзьмі самых розных узроўняў. Гледзячы на ​​ўсё, што адбываецца з хакеем у Беларусі, ён некаторы час спрабаваў нешта змяніць, пакуль не апынуўся звольненым.

Публікуем яго маналог пра тое, чаму беларускі хакей апынуўся ў балоце:

Трэнеры-фантомы ў юнацкім хакеі

Дзіцяча-юнацкі хакей — гэта надзённая тэма. Шмат хто ў Беларусі скардзяцца на недахоп чалавечага рэсурсу ў хакеі, недахоп лядовых арэн, калі параўноўваць з сусветнымі дзяржавамі. Але аснова асноў у тым, як і хто рыхтуе дзяцей. Давайце зірнём на трэнераў.

Вось, напрыклад, Лушкоў Максім Дзмітрыевіч, які з 1994 года займаўся трэнерскай дзейнасцю ў спартыўнай хакейнай школе ў Гомелі. Затым у "Раўбічах" быў дырэктарам лядовага катка, а пазней — хакейным трэнерам у ДЮСШ горада Маладзечна "Алімпік-2011" (з 2018 года — ДЮСШ "Маладзечна-2018.").

Гэты чалавек дыплом атрымаў нібыта ў Ленінградскім Ордэна працоўнага чырвонага сцяга педагагічным інстытуце імя Герцэна ў 1994 годзе. Толькі ён там не вучыўся, гэта фіктыўны дыплом, што пацверджана дакументальна. Пасля афіцыйных запытаў ва ўніверсітэт высветлілася, што такі дыплом ніколі не выдаваўся. Гэты адказ афіцыйна зарэгістраваны і ў адным з клубаў, дзе працуе гэты чалавек.

Чалавек без базавай педагагічнай адукацыі больш за 20 гадоў займаўся хакейнай сферай, атрымліваў зарплату, займаўся фактычным знішчэннем дзяцей, якія прыйшлі прысвяціць сябе хакею. Чалавек не мае базавай педагагічнага адукацыі, а значыць, не мае акадэмічных уяўленняў пра асновы фізіялогіі, анатоміі чалавека, спрыяльныя перыяды развіцця арганізма, развіццё тых ці іншых якасцяў у выхаванцаў. Пра якую падрыхтоўку высокакваліфікаваных хакеістаў можа ісці гаворка? Гэта хвароба, напэўна, усяго хакея ў нас.

Я ўпэўнены, што гэта не адзінкавы выпадак. Пра якую падрыхтоўку можа ісці гаворка, калі ў 2015 годзе Федэрацыя хакея прызначае на пасаду галоўнага трэнера юнацкай зборнай Беларусі Юрыя Файкова, у якога на момант прызначэння наогул ніякай вышэйшай адукацыі не было? У 2016 годзе ён заканчвае нейкі інстытут у Смаленску і атрымлівае кваліфікацыю выкладчыка фізічнай культуры і спорту. А як ён мог ездзіць на сесіі, калі ў гэты час у яго адна за другой праходзяць гульні?

Пазней на аснове гэтага дыплома ён заканчвае вышэйшую школу трэнераў, якая не дае права прысвойваць трэнерскую кваліфікацыю, а прадстаўляе сабой толькі курсы павышэння кваліфікацыі. І ўсё, цяпер гэты чалавек працуе галоўным трэнерам у камандзе Экстралігі "Маладзечна-2018.". Вы можаце сабе ўявіць трэнера, у якога нават няма адукацыі і разумення асноў фізіялогіі і псіхалогіі? А такі чалавек у нас трэніраваў зборную!

Асноўная прычына, якая заахвочвае вось такіх гора-трэнераў ісці ў прафесію, — гэта думка, што яны могуць працаваць так жа, як калісьці працавалі іх уласныя трэнеры. Але як можна трэніраваць, не ведаючы псіхалогіі дзіцяці, педагагічных аспектаў, не маючы паняцця, як фармаваць ўсебакова развітую асобу?

Зняць кароны з кіраўнікоў

За той перыяд, калі ў нас рэспубліка набыла незалежнасць, на тым старым багажы, на тых старых трэнерскіх кадрах, якія выхоўвалі інакш, і стаяла хоць нешта. І менавіта таму быў вынік на фоне ўсіх саюзных рэспублік, якія развівалі хакей. І быў вельмі добры вынік. Але некаторыя трэнеры ўжо пайшлі ў лепшы свет, некаторыя закончылі з прафесійнай дзейнасцю. А пераемнасці пакаленняў не адбылося.

У нас жывуць сённяшнім днём. Усё зводзіцца да таго, як і колькі можна зарабіць грошай. Ажно да таго, каб за кошт якіх-небудзь левых трэніровак, раскатак у тым ліку, класці грошы сабе ў кішэню.

На рэспубліканскім узроўні мяняць няма чаго. А вось што рэальна трэба — зняць кароны з галоў тых кіраўнікоў, якія ганарацца і крычаць з усіх трыбун пра лепшыя хакейныя школы ў нас. Вунь, адна такая "лепшая школа" паказвае свой узровень. Калі яны едуць у Расію гуляць з лепшымі дзіцячымі камандамі, то атрымліваюць у свае вароты больш за дзесяць шайб. Дык прааналізуйце, у чым у нас пракол. Адставанне ў развіцці маладых хакеістаў прааналізуйце, выбудуйце трэніровачны працэс. Каб можна было змагацца і гуляць з вядучымі краінамі свету на тым узроўні, на якім яны гуляюць. А не хадзіць і распавядаць, у каго школа лепшая, у каго клуб лепшы, а ў каго ўзрост лепшы на фоне Беларусі. Можа быць, і лепшы, але на фоне іншых у гэтым плане развітых краін — дзе вашы выхаванцы?..

Самародкі ёсць і ў нас. Але іх не ўмеюць вырасціць

Ёсць у нас хакейныя таленты і самародкі, і вельмі многа! Проста іх не ўмеюць рыхтаваць. Што ў Амерыцы, што ў Канадзе, што ў Расіі, што ў Беларусі дзеці нараджаюцца аднолькавыя, з дзвюма рукамі з дзвюма нагамі, з галавой і тулавам. Спачатку дзеці развіваюцца аднолькава. Пасля трэба ўлічваць спрыяльныя перыяды, у якія неабходна развіваць тыя ці іншыя якасці у дзіцяці, згодна з фізіялогіяй. Вось гэты аспект у нас апускаецца. Не развіваецца гульнявое мысленне. Яно не можа развівацца асобна, яно можа дзейнічаць толькі ў комплексе агульнай падрыхтоўкі. Хуткасна-сілавой падрыхтоўкі, спецыяльнай, ўсёабдымнай падрыхтоўкі. І гэта павінна ўсё працаваць у комплексе. Вось тады будзе поспех. Ні ў якім разе нельга скідваць з рахункаў і псіхалагічную падрыхтоўку. У дзіцяці псіхіка фармуецца недзе да 16-18 гадоў. На працягу выхавання да гэтага ўзросту любыя няправільныя дзеянні могуць прывесці да зламанай кар'еры. Калі трэнер у хакейнай школе не ведае пра гэтыя аспекты падрыхтоўкі, то грош яму цана. На ўсіх этапах падрыхтоўкі псіхалогія з'яўляецца вельмі важнай не толькі ў хакеі.

Гульнявое мысленне сыходзіць на другі план

Правал быў выкліканы перш за ўсё правалам падрыхтоўкі. У нас не адбылася змена пакаленняў, ідзе паўсюдны рэгрэс. Возьмем, напрыклад, зборную U18 [гульцы да 18 гадоў. — Еўрарадыё]. У нас выйшла зборная, у якой цяпер "свецяцца" адзінкі. Гэта, напрыклад, Шаранговіч, гэта Сушко. Гэта адзінкі, а астатніх і няма. Спрабуюць сабраць лепшых і адораных пад гэтыя зборныя, а іх проста няма. Чаму? Ёсць недагляд у іх падрыхтоўцы. У тым ліку і псіхалагічнай. Многія ламаюцца, або іх ламаюць трэнеры, патрабуючы вынік. Калі вынік гняце трэнера, трэнер будзе гнесці сваіх выхаванцаў.

Дзіця з несфармаванай псіхікай пры ціску пачынае баяцца. Вось, памыліцца дзіця, памыліцца — трэнер на яго накрычыць, наедзе моцна. Якая будзе рэакцыя ў хлопчыка? Правільна, ён заціснецца ў сабе, не захоча больш так рызыкаваць і наогул будзе старацца шайбу не прымаць, не браць на сябе адказнасць. А то ці мала што, зноў яму ўляціць за нешта! А з такіх хлопчыкаў потым і вырастаюць гульцы, якія прэтэндуюць на зборную. А ўсе гэтыя аспекты, якія прадугледжваюць гульнявое мысленне, яны проста сыходзяць на другі план. Не набываюцца тыя ўменні і навыкі, якія неабходна было яму прывіваць ў тых спрыяльных перыядах, у якія трэба іх развіваць.

Калі патрабаваць імгненнага выніку, яго ніколі не будзе, прычым ва ўсіх узростах. Каб гэты вынік быў, у камандах абавязкова павінен быць трэнер-метадыст з аналітычным складам розуму, які мог бы прагназаваць, мог планаваць ўвесь трэніровачны працэс, грунтуючыся на навуковых падыходах і методыках. Вынікаў можна будзе дасягнуць за 5-7 гадоў. Мінімум.

Дзе ўзяць час? Хто верне грошы?

Выніку не будзе, калі на дадзеным этапе не сядуць і не падумаюць тыя кіраўнікі, якія патрабуюць вынік тут і цяпер. Гэта глупства! Іншыя зборныя па 20 гадоў боўтаюцца паміж вышэйшым і ніжэйшым дывізіёнам. Калі вы хочаце развіваць, вы павінны глядзець менавіта ў такой перспектыве. Гуляць. Вось гэта лакмусавая паперка цэлага пакалення новых гульцоў.

Апошні турнір, які праводзіўся на прызы прэзідэнцкага спартыўнага клуба, выйграла зборная Расіі. Прычым гэтая зборная была на год маладзейшая за беларускую! Значыць, у іх і падрыхтоўка ідзе мінімум на паўкрока наперадзе, а то і на крок. І гэта была толькі расійская зборная. Мы не бяром іншыя хакейныя дзяржавы — Канады не было, Амерыкі не было. На іх фоне ўсё было б яшчэ больш зразумела. Кожны з бацькоў хоча ўкласці ў сваё дзіця, гэта ўклад у будучыню, гэта доўгатэрміновае ўкладанне капіталу. У першую чаргу, дзіця павінна развівацца як рознабаковая асоба. У нас часцяком трэнер гэтага не робіць. Проста ўсё абмяжоўваецца распільваннем сродкаў і імгненнай выгадай. Пытанне: якую шкоду нанёс умоўны трэнер Лушкоў сваёй непрафесійнай працай дзяржаве? Усё, што аплачвалася яму па службовым акладзе, па тарыфікацыі. Колькі гадзін у яго было? Усё гэта аплачвалася з бюджэту, але хто гэтыя грошы верне? І навошта нам такія гора-трэнеры хакея? Праблемы ж хаваюцца менавіта ў непрафесіяналізме трэнераў і некаторых чыноўнікаў. Замест выпраўлення недахопаў яны спрабуюць зрабіць нейкіх самародкаў або таленты знайсці. Хлопцы, я яшчэ раз паўтараю, дзеці нараджаюцца аднолькавыя! А вось тое, як іх развіваюць — гэта ўжо залежыць ад трэнераў і кіраўнікоў.

Пытанні без адказаў

Вінаватая сістэма. Сістэма ў асобе профільных кіраўнікоў і людзей на месцах. Дзяржава фінансуе дзіцяча-юнацкія школы. А дзе кіраўнікі? На месцах, але гэтым працэсам не кіруюць. Трэнеры прыходзяць з дыпломамі настаўнікаў фізкультуры, заканчваючы сумнеўныя расійскія інстытуты.

Я хачу задаць пытанне старшыні Федэрацыі хакея Беларусі, спадару Савілаву: навошта ў нас створаная Федэрацыя? Адна з яе задач — развіццё дзіцяча-юнацкага хакея. А ў якім кірунку гэты хакей развіваўся ўсе гэтыя гады?

Тут пачнуць казаць, што ўсё памянялася, што памянялася стратэгія і ўсё такое. Пачакайце! Гэта адгаворка для абывацеляў. Дзе кіраўнікі, якія за гэты хакей адказваюць на месцах? Хацелася б задаць пытанні кіраўнікам Міністэрства спорту, выканкамам. Чым у вас займаюцца вучэбна-спартыўныя аддзелы? Чаму гэты працэс пушчаны на самацёк? Чаму трэнеры не займаюцца адукацыяй? Чаму вы трэнераў не падштурхоўвае да нечага новага? Чаму не адсочваеце тэндэнцыі? Чаму не пераконваеце іх, што трэба развівацца самім? Чаму ў канчатковым выніку ажыццяўляецца спагнанне толькі за вынік? Будзе развіццё — вынік прыйдзе. Але калі вы патрабуеце імгненна, выніку не будзе. Чаму не заведзеная крымінальная справа за выкарыстанне падробленых дакументаў?

Зборная. Дзе зборная? Дзе зборная U18? Так, яны засталіся ў мінулым сезоне ў вышэйшым дывізіёне. Але яны ў вышэйшым дывізіёне змагаюцца за захаванне прапіскі, а павінны быць моцнымі сераднякамі. Распавядаць пра адсутнасць людскіх рэсурсаў і лядовых пляцовак — гэта для абывацеля. А распавядзіце спецыялісту! Распавядаць вы павінны на фоне краін, якія меншыя за Беларусь — Славакіі той жа, Чэхіі, Фінляндыі. Па чалавечым рэсурсе яны нават меншыя, прычым на парадак! Але дзе яны, а дзе мы? І дзе ж тады корань усіх праблем?

У развіцці падрыхтоўкі будзе будучыня, будзе вынік. На дадзены момант у нас ідзе развіццё, нешта адбываецца. Але гэта развіццё зусім не таго ўзроўню, які патрабуецца, каб выцягнуць хакей з балота. Як хутка мы з яго выберамся і ці выберамся наогул, не ведае ніхто.