"Будзем варыцца ў сваім соку": PISA адмовілася ацэньваць узровень нашых школ
Што для нас азначае выключэнне з PISA? / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё
Беларусь больш не будзе ўдзельнічаць у PISA — міжнароднай праграме па ацэнцы адукацыйных дасягненняў вучняў. Гэта значыць, што мы не будзем разумець сваё месца ў свеце: ці канкурэнтная наша адукацыя і выпускнікі нашых школ?
— Тэставанне адмянілі, і гэта дакладна. Не перанеслі, а менавіта адмянілі, — расказала Еўрарадыё дырэктарка адной беларускай школы.
Журналістка Еўрарадыё паразмаўляла з настаўнікамі і прадстаўнікамі Мінадукацыі, каб зразумець, ці шмат што мы страцілі, калі PISA ад нас адмовілася. Коратка: мы больш не даведаемся, ці канкурэнтныя нашы вучні ў свеце.
Што гэта за тэсты?
Беларусь паспела паўдзельнічаць у тэставанні толькі аднойчы — чатыры гады таму.
Мы далучыліся да PISA у 2018 годзе. Беларусь не тое каб вельмі хацела ацаніць узровень сваёй адукацыі, тлумачыць педагог Дзмітрый Макарчук. Удзел у PISA быў умовай Сусветнага банка. Беларусі паабяцалі вылучыць грошы на рамонт устаноў адукацыі і закупку абсталявання. А Беларусь узамен згаджалася паўдзельнічаць у тэставанні.
— Адным з патрабаванняў праекта па мадэрнізацыі сістэмы адукацыі быў удзел у даследаванні PISA. Сусветнаму банку гэта было трэба, каб зразумець, якім установам адукацыі трэба вылучыць грошы ў першую чаргу.
Гэтыя тэсты не маюць нічога агульнага ні з выпускнымі экзаменамі, ні тым больш з цэнтралізаваным тэставаннем. Задача PISA — праверыць, ці ўмеюць школьнікі прымяняць веды на практыцы. Калі зусім проста: тэсты PISA паказваюць, ці прыстасаваны падлетак да жыцця.
— Ці здольныя нашы вучні знайсці сябе ў сучасным свеце? Наколькі правільныя рашэнні прымаюцца ў сістэме адукацыі? — тлумачыць дырэктарка адной з беларускіх школ, якая прадставілася Ірынай (імя змененае). — Бо самае галоўнае — не самі веды, а ці ўмееш ты іх ужываць у жыцці. І зразумець гэта дазваляла тэставанне PISA. Якая наша адукацыя? Што мы можам з ёй зрабіць? Што мы можам узяць з кітайскага, з еўрапейскага досведу?
Гэта не значыць, што ў выпадку нізкіх вынікаў Мінадукацыі тут жа пачало б рэформы.
— У нас былі праблемы з аналізам вынікаў. Іх шэсць тамоў, па маіх звестках, Нацыянальны інстытут адукацыі здужаў толькі два — і на гэтым аналіз завяршылі, — кажа Дзмітрый. — Але як Мінадукацыі будзе прымаць рашэнні цяпер, наогул не маючы доступу да тэставання? Наслінім палец і пастановім увесці пасаду кіраўніка патрыятычнага выхавання.
"Застаецца варыцца ў сваім соку"
Тэставанне праходзіць не ва ўсіх школах, удзельнічаюць у ім вучні 15-16 гадоў як з гарадскіх, так і з вясковых школ. І вынікі былі нядрэнныя.
— Тады ў тэставанні ўдзельнічала 79 краін, і мы былі на 37-м месцы, пасярэдзіне. Гэта нядрэнна для першага разу! Калі б яны яго правялі цяпер, было б відаць, палепшылі мы пазіцыі або пагоршылі. Можна было б зразумець, ці ідзём мы ў нагу з сучасным светам або нам трэба нешта мяняць. А цяпер нам застаецца варыцца ў сваім соку, — тлумачыць Ірына.
Фактычна мы маем толькі адну кропку на графіку. Нават зразумець, узыходны гэта графік або сыходны, абапіраючыся на такія звесткі нельга. Калі б PISA не адмовілася праводзіць даследаванне ў Беларусі сёлета, вынікі не ўзрадавалі б Мінадукацыі, мяркуе Дзмітрый.
— У тэставанні ўдзельнічаюць пятнаццацігадовыя падлеткі. У 2018 годзе гэта былі ў тым ліку гімназісты, якія паказалі больш высокія вынікі, чым вучні сярэдніх школ. Але нядаўна ўступныя экзамены ў гімназіі адмянілі, і значыць, вынікі гімназістаў сёлета таксама ўпалі б. Можна толькі спадзявацца, што ў сувязі з гэтым скарацілася і адукацыйная няроўнасць. Але перш за ўсё мы ўбачылі б, што ўпала якасць адукацыі.
"І гэта катастрофа"
Пра тое, што Беларусь па выніках тэста ў 2018 годзе размясцілася недзе пасярэдзіне, Мінадукацыі давала справаздачу не без гонару. А вось пра іншую лічбу змаўчалі.
— Сярод іншага PISA даследуе адукацыйную няроўнасць. І па гэтым паказчыку Беларусь заняла 78-е месца з 79 магчымых. І гэта катастрофа.
Міністэрства адукацыі вельмі ганарыцца тым, што ў нас ёсць алімпіяднікі, ліцэісты — пры гэтым закрывае ліцэі. Але дзеці, якія паказваюць такія высокія вынікі, часцей за ўсё нарадзіліся ў багатай і паспяховай сям'і. Гэта не заслуга сістэмы.
Чым заменяць PISA?
У Мінадукацыі растлумачылі: адмянілі тэставанне па ініцыятыве самой PISA. Цяпер беларусы плануюць распрацаваць уласную шкалу ацэнкі, будуць працаваць разам з расійскімі спецыялістамі. Найбліжэйшае тэставанне пройдзе ў 2023 годзе. А сёлета школьнікі могуць выдыхнуць: ніхто не будзе правяраць іх навыкі.
Дзмітрый Макарчук кажа, што супрацоўніцтва з РФ у гэтай сферы трохі абнадзейвае.
— Расія даўно бярэ ўдзел у PISA, іх даследчыкі маюць зносіны са спецыялістамі сусветнага класа. Ёсць надзея, што гэта даследаванне можа атрымацца добрым.
Але шмат што залежыць ад таго, наколькі Беларусь будзе ўключаная ў працэс складання тэстаў. Калі ўсё будуць проста дасылаць з Масквы ў гатовым выглядзе, гэта не дапаможа ў развіцці нашай педагагічнай навукі. Іншая рэч, калі навукоўцаў будуць уключаць у працоўныя групы. Тады беларуская педагогіка можа выйграць.
Ці могуць беларусы сумесна з расіянамі распрацаваць лепшую сістэму ацэнкі, чым тая, якую стварылі спецыялісты PISA?
— PISA распрацоўвае тэсты з улікам апошніх дасягненняў псіхалогіі і педагогікі. Страта доступу да PISA — гэта яшчэ і ўдар па навуцы. У нас больш няма доступу да дасягненняў педагогаў сусветнага класа. Мы не зможам мець зносіны з гэтымі экспертамі, не зможам абменьвацца з імі ідэямі.
Коратка: мы маглі вучыцца ва ўсяго свету, а цяпер будзем вучыцца ў Расіі.
