Рэктар ЕГУ: Не варта губляць эмоцыі на крытыку

Большыя і меншыя скандалы з Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта трапляюць у СМІ перыядычна, пачынаючы з моманту яго выгнання ў Літву. Але апошнія месяцы інтэнсіўнасць навін, заяваў і зваротаў пераўзыходзіць ранейшы ўзровень. Вастрыні дыскусіі дадало прызначэнне на новую пасаду правоста — амерыканца Дэвіда Поліка. Пры гэтым, адміністрацыя ўніверсітэта амаль не бярэ ўдзелу ў абмеркаванні. Нам удалося крыху змяніць сітуацыю і задаць актуальныя пытанні рэктару ЕГУ Анатолю Міхайлаву.

Еўрарадыё: Анатоль Арсеньевіч, раскажыце для пачатку, што гэта за пасада такая — правост. Якія ў яго абавязкі ва ўніверсітэце?

Міхайлаў: Ведаеце, гэтая пасада ўводзіцца для таго, каб на дадзеным этапе развіцця нашага ўніверсітэта мы змаглі прывесці яго структуру ў адпаведнасць з тым, з’яўляецца нормай жыцця для любога ўніверсітэта. Правост будзе займацца тымі праблемамі, якімі звычайна займаецца chief operator officer, то бок гэта нешта накшталт выканаўчага дырэктара. Гаворка пра тое, што наш праект з’яўляецца нестандартным, незвычайным. Мы не знаходзімся ў сваёй краіне, існаванне нашага ўніверсітэта патрабуе вялікай колькасці розных ініцыятываў, якія не з’яўляюцца нормай для любога ўніверсітэта. І гэты чалавек, наш правост, мае велізарны вопыт у сферы адукацыі ЗША. Амерыканскія і брытанскія ўніверсітэты маюць самыя высокія рэйтынгі. У яго вельмі вялікі стаж працы… Я думаю, што нам вопыт такога цяпер чалавека вельмі неабходны.

Еўрарадыё: Ці разглядаліся на гэтую пасаду іншыя кандыдатуры?

Міхайлаў: Ведаеце, калі кіраўнічы савет прыняў рашэнне ўвесці гэтую пасаду, былі дадзеныя абвесткі ў вядучых газетах, якія даступныя для ўсіх.  Былі запрошаныя для ўдзелу ў конкурсе розныя кандыдаты — іх было 32. З Еўропы, з Амерыкі, з Усходняй Еўропы некаторыя спецыялісты, якія цяпер знаходзяцца на Блізкім Усходзе падаваліся. І вось іх усіх быў абраны менавіта гэты кандыдат. І можаце быць упэўненым, што ў аснову гэтага выбару леглі вельмі прадуманыя крокі.

Еўрарадыё: Наколькі разумею, выбар Дэвіда Поліка крытыкуюць за тое, што ён не мае досведу працы на постсавецкай прасторы. Што б вы маглі сказаць на гэты конт?

Міхайлаў: Ведаеце, мы яго запрашаем не для таго, каб выкладаць рускую, беларускую мову альбо літаратуру. Мы яго паклікалі для таго, каб структура нашага ўніверсітэта была прыведзеная ў адпаведнасць з параметрамі, якіх прытрымліваюцца многія ўніверсітэты свету. Калі прэстыж Кембрыджа, Гарварда, Прынстана з’яўляецца адназначным для студэнтаў і Беларусі, і Расіі, і Літвы, то за гэтым хаваецца узровень прафесіяналізму і якасці гэтых універсітэтаў. І яны туды хацелі б паступіць нягледзячы на тое, што гэтыя ўніверсітэты не маюць нічога агульнага з Беларуссю. Магчыма, нам варта скарыстацца вопытам заходніх краін? Якія з’яўляюцца прызнанымі аўтарытэтамі і лідарамі ў сістэме вышэйшай адукацыі. Магчыма, той вопыт, які ў нас ёсць, быў не вельмі ўдалым? Магчыма, варта быць больш крытычнымі да саміх сябе?

Еўрарадыё: Наколькі я разумею, прызначэнне правоста — гэта толькі адна з рэформ, якія чакаюць ЕГУ. Яны выклікаюць шмат шуму цяпер. Сярод выкладчыкаў, сярод студэнтаў. Чаму ўвогуле неабходныя рэформы і чаму менавіта цяпер?

Міхайлаў: Рэформы выклікае стан нашага ўніверсітэта. У ім ён не зможа існаваць у бліжэйшай будучыні. Універсітэт павінен быць у стане сябе мадыфікаваць і ўдасканальваць. На жаль, ЕГУ трапіў у сітуацыю, калі гэта стала моцна ўскладненым. У нас было шмат камісій, інспекцый… У мінулым годзе нас правярала літоўская інспекцыя, і далёка не ўсё было прызнана добранадзейным. Гэта як мінімум. У мінулым снежні ў нас быў эксперт Еўрапейскай камісіі… Гэты закансерваваны стан можа прывесці да таго, што ЕГУ стане недзеяздольным. Ёсць шмат негатыўных паказчыкаў. Павялічваецца адсеў студэнтаў, змяншаецца іх прыток, студэнты не заўсёды задаволеныя якасцю адукацыі. Партнёры не заўсёды хочуць з намі супрацоўнічаць. Рэформы неабходныя, калі мы хочам думаць пра ўласную будучыню. Гэта ўмовы выжывання і развіцця ўніверсітэта.

Еўрарадыё: Рэформы выклікаюць шмат крытыкі, публічна абмяркоўваюцца ў СМІ. Якое ваша меркаванне аб гэтым?

Міхайлаў: Гэта таксама нармальна. Як і тое, што крытыка выклікае разнастайныя меркаванні і эмоцыі. Але я думаю, што не варта губляць эмоцыі на крытыку, а варта выступіць з канструктыўнымі прапановамі. Калі яны будуць пераканаўчымі для донараў, для кіраўнічага савета, для бацькоў, для студэнтаў — я думаю што заўсёды хопіць дастатковага розуму для таго, каб выдзеліць нешта больш канструктыўнае сярод менш канструктыўнага. Але, на жаль, канструктыўных ідэй не так шмат, а крытычныя заўвагі прасцей за ўсё выказваць. Вось гэты канфрантацыйны дух, які дагэтуль культывуецца не толькі ў нас, але і ў цэлым у Беларусі, у апазіцыі, ён не павінен культывавацца. Трэба паказваць, што мы ўмеем на самой справе рабіць.

Еўрарадыё: У размовах з прадстаўнікамі Сената ЕГУ мне даводзілася чуць перасцярогі за лёс паўнамоцтваў Сената, за лёс беларускіх выкладчыкаў ЕГУ. Што б вы маглі сказаць на гэты конт? Ці сапраўды Сенат будзе губляць паўнамоцтвы, і ці сапраўды колькасць беларускіх выкладчыкаў будзе скарачацца?

Міхайлаў: Справа ў тым, што паўнамоцтвы Сената былі зафіксаваныя ў Статуце ўніверсітэта. І задачы, якія стаяць перад Сенатам, заключаюцца ў наступным — якасць даследаванняў і адукацыі. На жаль, мінулы Сенат доўгі час не мог сабраць кворуму. Сенат павінен знаходзіцца ў больш канструктыўным стане, каб адказваць за тыя працэсы, якія праходзяць у нашым універсітэце. Асабліва ў тых умовах, у якіх знаходзімся мы. За намі няма нашай краіны, нам трэба быць больш адказнымі ў сферы якасці нашых паслуг. Вось, кажуць таксама пра скарачэнне беларускіх выкладчыкаў… Мы цяпер упершыню распачынаем адбор выкладчыкаў, якія будуць мець больш дакладнае разуменне таго, што ўніверсітэт чакае ад іх, а з іншага боку — што яны, як выкладчыкі, чакаюць ад універсітэта. Дагэтуль такога ніколі не было. Напэўна, гэтаму ёсць свае прычыны. Мы ўсё ж з’яўляемся маладым універсітэтам у Літве. І існуём тут крыху больш за сем гадоў. І далейшае наша існаванне ў такім рэжыме становіцца ўсё больш сумнеўным. Як можна існаваць, калі сход Сената не можа быць скліканы, калі сход Дэпартамента не можа адбыцца, калі нашы выкладчыкі недзе там знаходзяцца. Я хацеў бы яшчэ вось то сказаць: універсітэт існуе таму, што ў ім ёсць студэнты. І на нашых плячах ляжыць адказнасць за тое, якім чынам ў гэтых умовах захаваць якасць адукацыі… Мы уводзім крытэрыі ацэнкі выкладчыцкага складу, у тым ліку, і студэнтамі. Калі студэнты праяўляюць незадаволенасць, то як мы можам яе ігнараваць? А такія выпадкі, на жаль, існуюць.

Для мяне ўвогуле незразумелымі з’яўляюцца падазрэнні ў адрас ініцыятараў рэформ. Нібыта ў іх ёсць нейкі нядобры план, ідэі ў дачыненні да ўніверсітэта. Нанясенне яму шкоды… Я думаю, нам трэба быць больш шчырымі ў дачыненні адзін да аднаго. Нам неабходна кансалідаваць намаганні для ўласнага развіцця. Я разумею, што некаму падаецца — вось не так усё робіцца. Але думаю, што ёсць добрая магчымасць паказаць, як насамрэч трэба рабіць. Быць крытычным — гэта добра. Але любая крытыка павінна пачынацца з крытычнага стаўлення да самога сябе.

Еўрарадыё: Хацелася б таксама задаць пытанне аб “Кодэксе паводзінаў”. Ён нарабіў шмат шуму ў інтэрнэце, у СМІ. Навошта быў прыняты гэты дакумент?

Міхайлаў: Ведаеце, я крыху збянтэжаны тым, што праблемы, якія могуць і павінны вырашацца шляхам унутранага ўзаемадзеяння, выносяцца ў знешнюю прастору, ствараецца шум. Думаю, нам варта быць больш адказнымі за тое, як мы выглядаем будучы запрошанымі ў госці. У Літву. Калі нас падтрымліваюць шматлікія донары. А замест таго, каб знайсці ў сабе сілы для камунікацыі, дыялога, узаемадзеяння, мы пачынаем выносіць усе праблемы ў інтэрнэт і СМІ. Шмат што з гэтых эмацыйных дыскусій не адпавядае рэчаіснасці. Вось, перад мной ляжыць дакумент — “Пастанова Сената Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта” ад 10 снежня 2010 года. Звяртаю на гэта вашу увагу. У ім было сфармуляванае пытанне “Кодэкс акадэмічнай этыкі ЕГУ”. І вось тут даручаецца Камісіі па акадэмічнай этыцы ў тэрмін да 20 снежня 2010 года падрыхтаваць праект Кодэкса па акадэмічнай этыцы, публічна абмеркаваць яго і абмеркаваць паўторна на паседжанні Сената 2 лютага 2011 года. Але, на жаль, ніхто і ніколі пазней да гэтага Кодэкса не вяртаўся. У любым універсітэце існуюць такога кшталту дакументы. У нас над ім вялася праца, але яна была згубленая. Тут жа ўсё было напісана ўжо. Я не разумею, адкуль увесь сыр-бор цяпер на прадмет Кодэкса… Сенат так і не здолеў ухваліць тое, што з’яўляецца нормай для любога ўніверсітэта. Мы зрабілі тое, што ў свой час чамусьці так і не зрабіў Сенат. Гэта неабходнасць, нас правяраюць, і ад нас патрабуюць гэтага. Такія дакументы — неабходная частка нарматыўнай дакументацыі.

Еўрарадыё: Пытанне пра фармат ЕГУ. Нават калі ўніверсітэт пакінуў Беларусь, пераехаў у Літву, ён часта пазіцыянаваўся як беларускі. Вось цяпер, пасля правядзення рэформ, пасля павелічэння колькасці супрацоўнікаў-літоўцаў, скарачэння колькасці беларускіх выкладчыкаў, ЕГУ не ператворыцца ў літоўскі ўніверсітэт для беларусаў?

Міхайлаў: Я баюся, што ў гэтым выпадку, калі разгараецца эмацыйная палеміка, шмат што заснаванае на няпоўным разуменні місіі і задач нашага ўніверсітэта. Універсітэт быў створаны і быў названы як Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт. Акцэнт на слове “еўрапейскі” азначаў, што ўніверсітэт патрабуе далучэння да той традыцыі, ад якой мы былі адарваныя на працягу стагоддзяў. Калі мы лічым, што далучэнне да еўрапейскай традыцыі Беларусі непатрэбнае — давайце аб гэтым скажам. Альбо гэта ўсё ж застаецца задачай? Тое, што Беларусь цяпер знаходзіцца ў ізаляцыі, не з’яўляецца ўдзельнікам Рады Еўропы, не ўваходзіць у Балонскі працэс, знаходзіцца ў стане канфрантацыі з еўрапейскімі краінамі — гэта не ненармальна? Еўрапейскасць ад пачатку была абазначана ў прыярытэтах ЕГУ. Калі мы замацоўваем пазіцыі ЕГУ ў Еўропе, гэта не трэба Беларусі? Мы знаходзімся ў Літве, гэта іншая краіна. Нашы дакументы, лісты, наш Статут — ён па-літоўску. Калі мы запрашаем таго альбо іншага выкладчыка з Літвы, мы запрашаем прафесіянала, а не наносім шкоду ўніверсітэту. Ёсць Цэнтральнаеўрапейскі ўніверсітэт у Венгрыі. Там выкладчыкамі працуюць не толькі венгры. Ці ж мы не жывём у глабальным сусвеце, дзе спецыялісты абіраюцца не толькі па нацыянальнай прыкмеце, але перш за ўсё — па прафесійнай? Ці ж гэта дрэнна для нас? Мы павінны быць прафесіяналамі. Я не разумею такога падыходу.

Фота: www.dw.de