У Малдове адправілі ў адстаўку новы ўрад на чале з прэм'ерам. Чаму?

У Малдове зноў палітычны крызіс. Новы ўрад на чале з Маяй Санду адпраўлены ў адстаўку. У аўторак, 12 лістапада, дэпутаты сабраліся на пленарным пасяджэнні, каб прааналізаваць вотум недаверу ўраду пад кіраўніцтвам Санду, паведамляе ZgG.

Кааліцыя партыі сацыялістаў рэспублікі Малдова-блок ACUM (палітычны альянс праеўрапейскіх правацэнтрысцкіх партый. — Рэд.) была створана, каб пазбавіцца ад праўлення Дэмакратычнай партыі і, у прыватнасці, ад экс-лідара ДПМ Улада Плахатнюка. Аднак зараз за вотум недаверу, высунуты сацыялістамі, прагаласавалі як сацыялісты, так і дэмакраты.

Раней, пры стварэнні кааліцыі, расійскі віцэ-прэм'ер Дзмітрый Козак заявіў, што датэрміновыя выбары ў Малдове адбудуцца "рана ці позна".

"Саюз павінен быць перш за ўсё з выбаршчыкамі. Зыходзячы з бягучага моманту, саюз павінен быць з тымі палітычнымі сіламі, якія гатовыя заключыць хоць бы часовае кааліцыйнае пагадненне для таго, каб правесці сумленныя, зразумелыя, празрыстыя выбары ў парламенце", — сказаў Козак.

12 лістапада прэм'ер Румыніі Лудовік Орбан заявіў, што "любыя дзеянні супраць урада Санду падымаюць сур'ёзныя пытанні наконт еўрапейскага шляху Малдовы".

Да працэдуры галасавання Мая Санду заявіла: "Вы спалохаліся — урад спыніў карупцыйныя схемы, адкуль Вы бралі грошы. Плахатнюка трэба было спыніць, і мы яго спынілі. Мы зрабілі кааліцыю, каб выратаваць людзей ад дыктатуры". Пасля галасавання за адстаўку ўрада Санду заявіла, што "зараз, мабыць, з'яўляецца другі Плахатнюк".

Праз гадзіну пасля галасавання за вотум недаверу супраць урада Санду прэзідэнт Рэспублікі Малдова выступіў з прамовай, абвінаваціўшы Маю Санду ў тым, што яна наўмысна "справакавала" падзенне ўрада і што, калі ПСРМ і блок ACUM не змогуць дамовіцца, тады ён, у якасці прэзідэнта, прапануе кандыдатуру на пасаду прэм'ер-міністра: "Прапаную прэм'ера, далёкага ад палітыкі", — заявіў прэзідэнт Ігар Дадон.

З чаго ўсё пачалося

8 лістапада Мая Санду прадставіла на пленарным пасяджэнні парламента праект, па якім урад узяў бы на сябе адказнасць за ўнясенне паправак у Закон №.3/2016 аб пракуратуры. Прадугледжваецца, што прэм'ер-міністр можа прадстаўляць кандыдатаў у Найвышэйшы савет пракурораў (НСаП), які абярэ аднаго і прапануе прэзідэнту краіны падпісаць указ аб прызначэнні генеральнага пракурора.

Партыя сацыялістаў выказала незадаволенасць тым, што з ёю не параіліся.

Пасля гэтага сакратар фракцыі Партыі сацыялістаў Рэспублікі Малдова (ПСРМ) Васіль Боля выступіў з вотумам недаверу, які прадугледжвае водзыў даверу, дадзенага ўраду Санду пры яго стварэнні.

Хто можа ініцыяваць вотум недаверу

Паводле Рэгламента Парламента Рэспублікі Малдова, вотум недаверу дзейнасці ўрада можа ініцыявацца не менш чым 1/4 ад ліку абраных членаў.

Вотум недаверу дзейнасці ўрада падлягае абмеркаванню ў першы дзень пленарнага пасяджэння тыдня, наступнага за датай прадстаўлення. Прымаецца большасцю галасоў абраных дэпутатаў. Такім чынам, улічваючы, што фракцыя сацыялістаў (якая высунула вотум недаверу цяперашняму ўраду) складаецца з 36 дэпутатаў, за яго павінны прагаласаваць і іншыя фракцыі. Раней дэпутат ад Дэмпартыі Андрыян Канду заявіў, што фракцыя Дэмакратычнай партыі Малдовы (ДПМ) падтрымае "любы спосаб адстаўкі ўрада".

У той жа час, калі вотум недаверу дзейнасці ўрада будзе адхілены, дэпутаты, якія падпісалі яго, не змогуць ініцыяваць на тым жа пасяджэнні новы вотум па тых жа прычынах, а ў выпадку прыняцця вотуму недаверу прэм'ер-міністр на працягу не больш як 3 дзён падае прэзідэнту Рэспублікі Малдова прашэнне аб адстаўцы.

Сацыялісты і дэмакраты разам супраць урада

За вотум недаверу, высунуты сацыялістамі ўраду Санду, прагаласавалі сацыялісты і дэмакраты. Увогуле 63 дэпутаты. За прагаласавалі 34 дэпутаты з ПСРМ і 29 дэпутатаў з ДПМ. Дэпутаты Партыі Шор устрымаліся ад галасавання.

Што цяпер

Згодна з Канстытуцыяй Рэспублікі Малдова ўрад у выпадку выражэння вотуму недаверу парламентам выконвае толькі функцыі кіравання дзяржаўнымі справамі да таго часу, пакуль члены новага ўрада не прынясуць прысягу.

У перыяд яго адстаўкі ўрад абмежаваны толькі ў сваім праве забяспечваць ажыццяўленне знешняй палітыкі і заканадаўчых ініцыятыў у сферах, звязаных з распрацоўкай і зацвярджэннем новых праграм дзейнасці.

Што далей

Пасля кансультацый з парламенцкімі фракцыямі прэзідэнт Рэспублікі Малдова вылучыць кандыдата на пасаду прэм'ер-міністра, які на працягу 15 дзён пасля прызначэння запатрабуе вотум даверу парламенту па праграме дзейнасці і ўсім спісе ўрада. Калі ён атрымае вотум даверу ад большасці дэпутатаў, урад прынясе прысягу перад прэзідэнтам краіны і ўступіць у пасаду.

Аднак, калі на працягу трох месяцаў урад не зможа быць сфарміраваны, прэзідэнт Рэспублікі Малдова пасля кансультацый з парламенцкімі фракцыямі можа распусціць парламент і абвясціць датэрміновыя выбары ў заканадаўчы орган.

Нагадаем:

7 чэрвеня Канстытуцыйны Суд Малдовы абвясціў, што крайні тэрмін фарміравання ўрада скончыўся 7 чэрвеня. На наступны дзень, 8 чэрвеня (праз гадзіну пасля брыфінгу Дэмпартыі), былі прызнаныя незаконнымі ўсе дакументы, прынятыя новай парламенцкай большасцю ACUM і ПСРМ. З адабрэння Канстытуцыйнага Суда 9 чэрвеня Павел Філіп як выканаўца абавязкаў прэзідэнта распусціў парламент.

У сакавіку 2019 года на парламенцкіх выбарах у Малдове практычна пароўну атрымалі мандаты прадстаўнікі праеўрапейскага блока ACUM, прарасійская Партыя сацыялістаў і Дэмакратычная партыя Малдовы, якую ўзначальвае алігарх Уладзімір Плахатнюк.

Спробы Дэмпартыі стварыць кааліцыю з ACUM ні да чога не прывялі. У выніку праеўрапейскія і прарасійскія сілы аб'ядналіся супраць "клана Плахатнюка".

Алігарх, у сваю чаргу, задзейнічаў рычагі ўплыву на Канстытуцыйны Суд і дамогся рашэння аб роспуску парламента, паколькі той не змог своечасова прызначыць урад. Парламент праігнараваў гэтае рашэнне, а ў Малдове пачаліся акцыі пратэсту з мэтай падтрымаць дэпутатаў.

У падтрымку "антыалігархічнай" кааліцыі выступілі ЕС, ЗША, Расія. Дэмпартыя была адхіленая ад улады. На фоне гэтых падзей Плахатнюк пакінуў краіну.