У Беларусі ікра таннее, а памідоры даражэюць — чаму так адбываецца?

30/01/2024 - 10:30

Паглядзелі, што з цэнамі / @rubanau_collage

Чыноўнікі рапартуюць пра нібыта невысокую інфляцыю: маўляў, цэны ў Беларусі растуць павольна. Паводле звестак Белстата, у снежні 2023-га прадукты харчавання і безалкагольныя напоі падаражэлі толькі на 4,86% у параўнанні са снежнем 2022-га. Але любы, хто ходзіць у крамы па прадукты, з гэтай статыстыкай можа паспрачацца, бо многія тавары павялічыліся ў кошце ледзь не напалову за год.

І гэта паказваюць нават афіцыйныя лічбы — тыя, што чыноўнікі не агучваюць так голасна. Еўрарадыё вывучыла звесткі Белстата і выявіла, што інфляцыю ўніз цягнуць грэчка і... ікра. Затое прыкметна даражэюць яблыкі і памідоры. Высвятляем, чаму так атрымалася.

Што патаннела?

Спачатку паглядзім, што патаннела. Напрыклад, крыху ўпалі ў цане гарбата і кава — мінус 5,85% і 5,66% адпаведна.

У 2023-м таксама патаннелі крупы і бабовыя культуры, агульнае падзенне цэн у катэгорыі склала 4,28%. Але больш за ўсё ў параўнанні са снежнем 2022 года цэны знізіліся на грэчку — больш чым на 21%.

Даступнейшымі ў 2023-м сталі і макароны — яны патаннелі на 5,82%. А яшчэ, як ні дзіўна, стала танней... ікра ласосевых рыб. У параўнанні са снежнем 2022-га яна патаннела амаль на 10 працэнтаў.

Што падаражэла (спіс значна большы)

На большасць прадуктаў, няцяжка здагадацца, цэны падраслі. Напрыклад, мяса і мясапрадукты падаражэлі на 3,21%, рыба — на 1,21%, рост цэн на малочныя прадукты склаў 5,62%.
Але што асабліва прыцягнула ўвагу — дык гэта рост цэн на гародніну і садавіну, яны падаражэлі на 18,53% за год!

Напрыклад, гародніна падаражэла на 27%, у тым ліку капуста на 53%, цыбуля — на 16%, часнок — на 48%, а памідоры амаль на 50%! Пры тым, што ўся гэтая гародніна расце і ў Беларусі, а ўлады любяць казаць пра поспехі ў развіцці сельскай гаспадаркі.

Тое ж самае тычыцца і садавіны, цэны на якую за год выраслі практычна на 20%. Напрыклад, яблыкі падаражэлі на 28%, грушы — на 35% і вінаград практычна на 60%.

Чаму ў Беларусі выраслі цэны на гародніну і садавіну?

Чаму летась у Беларусі так моцна выраслі кошты на садавіну і гародніну, мы запыталіся ў старшага навуковага супрацоўніка эканамічнага цэнтра BEROC Дзмітрыя Крука.

Крук лічыць, што разглядаць сітуацыю трэба ў кантэксце больш доўгага перыяду, гэта значыць пачынаючы з 2020 года.

— Ва ўмовах каранавіруса, найбольшы скачок цэн на гародніну і садавіну быў зафіксаваны ў 2021-м. Калі ўзяць, напрыклад, капусту, то цэны выраслі амаль у тры разы. У 22-ім годзе назіралася ўжо зваротная рэакцыя — цэны рэзка ўпалі. І цэны 2023 года — гэта пэўнае абнаўленне ўзроўню 21-га года, у параўнанні з прасяданнем у 2022-ім. Так, цяперашнія цэны ў параўнанні з леташнімі здаюцца значна вышэйшымі, але калі іх параўнаць з паказчыкамі 21-га года, то розніцы практычна не будзе.

Крук вызначае чатыры фактары, чаму зараз склалася такая сітуацыя з цэнамі на прадукты ў Беларусі.

— Першы і самы галоўны — гэта цэнавае рэгуляванне. Прасяданне цэн у 2022 годзе шмат у чым тлумачыцца менавіта 713-й пастановай "Аб прыняцці мер у галіне цэнаўтварэння". Цэны штучна стрымліваліся і, адпаведна, у 2023-ім адбыўся "адскок" — гэта значыць вяртанне да больш апраўданага і рэальнага ўзроўню.

Другім фактарам, які тлумачыць скачок цэн на садавіну і гародніну, Дзмітрый Крук называе ўраджайнасць.

— У 2022-ім у Беларусі значна выраслі аб'ёмы ўраджаю, што таксама прывяло да значнага зніжэння цэн у галіне сельскай гаспадаркі. У мінулым годзе, нягледзячы на прырост аб'ёмаў вытворчасці ў сельскай гаспадарцы, гародніна паказала адмоўны баланс.

Фінансавы стан сельскай гаспадаркі, на думку эканаміста, — трэці фактар.

— Цэнавае рэгуляванне і не вельмі высокая ўраджайнасць моцна паўплывалі на прыбытак сферы ў мінулым годзе. Колькасць вырабленай прадукцыі зніжалася, а ўслед за гэтым пагаршаўся і фінансавы стан. Гэта наўпрост паўплывала на тое, што адміністрацыйныя органы больш стрымана рэагавалі на павышэнне цэн, якія былі штучна заніжаныя ў 2022 годзе.

І чацвёрты фактар, які ў асноўным тычыцца імпартнай прадукцыі, эксперт звязвае з курсам беларускага рубля.

— Любы скачок рубля, безумоўна, будзе адбівацца на ўсіх пазіцыях, якія імпартуюцца ў Беларусь.

Пры гэтым Крук адзначае, што на гародніну і садавіну моцна можа ўплываць лагістычная сітуацыя.

— Калі лагістыка расце, хай нават і непрыкметна, гэта значна мацней адаб'ецца на ўмоўнай капусце, чым на ўмоўных айфонах. Бо цэны на гародніну неасабліва вялікія, таму выдаткі звязаныя з транспарціроўкай могуць сур'ёзна змяніць іх канчатковы кошт, у адрозненне ад тых жа айфонаў, на якія гэта амаль ніяк не паўплывае, — рэзюмаваў эксперт.

У 2024 годзе, па словах эканаміста, цэны на гародніну і садавіну будуць таксама залежаць ад гэтых фактараў.