Гарсэт ад скаліёзу дзецям у Беларусі даводзіцца чакаць месяцамі. Чаму так?

30/01/2024 - 18:35

Калі выстаяў чаргу ў 300 чалавек / @rubanau_collage

— У дачкі-падлетка выявілі скаліёз, — піша ў рэдакцыю Еўрарадыё мінчанка Марына (імя змененае). — Доктар папярэдзіў, што прыйдзецца насіць гарсэт Шэно і ў чарзе на яго можна прастаяць паўгода. Чаму так доўга? Мы з мужам баімся, што за гэты час стан дзіцяці пагоршыцца!

Па словах нашай чытачкі, скаліёз — у многіх аднакласніц дзяўчынкі. Ці можна казаць, што дэфармацыя пазваночніка ў дзяцей і падлеткаў ператвараецца ў небяспечную тэндэнцыю? Як развіваецца хвароба і што наконт прафілактыкі і лячэння?

Пра ўсё гэта мы пагаварылі з траўматолагам-артапедам Рустамам Айзатуліным.

Таксама мы патэлефанавалі ва ўсе абласныя арганізацыі, дзе можна замовіць гарсэт і спыталі, што там з чэргамі. Даведаліся, ці можна зрабіць гарсэт дзе-небудзь адразу, хай нават за грошы. І высветлілі, чаму на гэтым рынку няма прыватніка, які дапамог бы вырашыць праблему.

Скаліёз быў заўсёды, праблема — са спецыялістамі

— Аналізуючы беларускую, расійскую і еўрапейскую статыстыку, я б не сказаў, што праблема скаліёзу па артапедычных або якіх-небудзь іншых паказчыках пачынае вырывацца наперад, — кажа лекар. — Але вось сітуацыю з аказаннем першаснай прафілактычнай дапамогі ў Беларусі сёння нельга назваць нармальнай. Каб запісацца ў паліклініцы на масаж або якія-небудзь іншыя працэдуры, якія маглі б падтрымаць дзіця, пакуль яно чакае гарсэт, часцяком даводзіцца таксама стаяць у велізарных чэргах.

Таму многія людзі вымушаныя шукаць прыватныя медцэнтры, і не ва ўсіх на гэта ёсць грошы.

У дадатак у беларускіх паліклініках не хапае артапедаў. На раёнах сітуацыя проста засмучае. Пакуль я не з'ехаў у 2021 годзе, да мяне прыязджалі пацыенты з розных абласцей краіны. Ім даводзілася здымаць кватэры на тыдзень, каб прайсці спецыялістаў, якіх не было на раёне.

Па словах суразмоўцы, сёння асноўная прычына скаліёзу — гэта гіпадынамія цяперашняга пакалення ў выніку сядзення за кампутарамі, тэлефонамі і прыстаўкамі (парушэнне функцый апорна-рухальнага апарата пры абмежаванні рухальнай актыўнасці).

Корсет от сколиоза детям в Беларуси приходится ждать месяцами. Почему так?

Рустам Айзатулін / Архіў лекара

Прафілактыка скаліёзу вельмі важная

Як правіла, скаліёз пачынае развівацца з парушэння паставы, таму вельмі важна своечасова заняцца прафілактыкай.

— Рабіць гэта трэба не з самага малога ўзросту, а пасля 4-5 гадоў, калі ў дзяцей пачынаюць фармавацца стэрэатыпы хады, сядзення і пазіцыянавання свайго цела ў прасторы, — раіць Рустам Айзатулін. — У гэтым узросце, у дзіцяці ўжо наладжваецца кантакт з дарослымі і ён можа слухаць, канцэнтравацца і выконваць неабходныя практыкаванні. Дзеці да 4-5 гадоў могуць актыўна канцэнтравацца каля 10 хвілін, а далей ім хочацца займацца нейкімі іншымі справамі.

Існуюць групы ранняга развіцця, студыі дзіцячай гімнастыкі, іншыя спартыўныя секцыі. З 4-5 гадоў можна запісваць дзіцяці на заняткі і сачыць, каб яно вяло актыўны лад жыцця.

Прафілактыка і лячэнне скаліёзу вельмі шырокая тэма: ад банальных практыкаванняў на ўмацаванне цягліц спіны, касых цягліц жывата, плечавага пояса і таза да басейна, фізіяпрацэдур, выцягвання і гарсэтавання. Кансультацыя ў кампетэнтнага спецыяліста дапаможа ва ўсім разабрацца.

Пра якасць беларускіх гарсэтаў і як да іх прывыкнуць

— Дачцэ давядзецца насіць гарсэт 18 гадзін на суткі. Наколькі гэта цяжка і што наконт якасці? — пытаецца Марына, якая напісала Еўрарадыё.

Рустам Айзатулін расказвае, што ў свеце вырабляюць самыя розныя гарсэты. Яны могуць быць цвёрдымі, паўцвёрдымі альбо мяккімі. Адмысловыя для лячэння скрыўлення пазваночніка. З тэрмафармаванага палімернага матэрыялу, з зашпількамі з розных бакоў або замкамі. Гарсэты тыпу Boston, Wilmington, GTB, CAEN/Providence, Шэно, Гаршуа…

— Насамрэч, гэтых гарсэтаў яшчэ больш, — тлумачыць спецыяліст. — Іх прызначае траўматолаг-артапед, гледзячы, які скаліёз і якога ўзросту пацыент.

Калі ж мы будзем дзяліць гарсэты на меншую колькасць тыпаў, то тут можна казаць пра гарсэты ручнога ліцця (калі, напрыклад, пацыенту робіцца гіпсавы злепак, потым пластыкавы злепак, альбо адразу пластыкавы), альбо гарсэты, якія вырабляюцца з дапамогай лічбавага сканера — CAD/CAM-гарсэты. Менавіта на іх паступова пераходзіць увесь свет.

Сутнасць вырабу такая: спецыяльны 4D-сканер скануе пацыента, перакладае дадзеныя ў лічбу, гэтая лічба спецыяльным CAD/CAM-фрэйзерам выпільваецца і гарсэт падганяецца потым уручную.

Такія гарсэты вырабляюцца з больш лёгкіх пластыкаў, самаго пластыка патрабуецца менш і такія гарсэты ахопліваюць меншую плошчу цела дзіцяці або дарослага, таму што лічбавы сканер сам падлічвае, дзе пластык патрэбны, а дзе не.

Калі мы гаворым пра матэрыялы, з якіх вырабляюць гарсэты, гэта можа быць звычайны пластык, які цяпер ужываюць на пратэзным заводзе ў Беларусі, альбо гэта можа быць нізкатэмпературны пластык для вырабу артэзаў.

Такіх гарсэтаў у свеце досыць шмат. Такія артэзы на 60 працэнтаў лягчэйшыя за звычайныя і дзесьці на 20-30 працэнтаў ахопліваюць меншую плошчу цела.

Лекар працягвае:

— Сёння на мінскім пратэзным заводзе вырабляюць гарсэты пры дапамозе сканэра 4D-Rodin, але, на жаль, пластык там пакуль выкарыстоўваецца той, які быў заўсёды (не нізкатэмпературны). Вонкава гарсэты не вельмі прывабныя, па-ранейшаму цяжкія і аб'ёмныя, але, тым не менш, свае функцыі выконваюць.

Што датычыцца зручнасці, спецыялісты мінскага пратэзнага завода, а таксама заводаў у іншых абласных цэнтрах да гэтага часу рэкамендуюць насіць пад гарсэт вопратку без швоў альбо звычайныя баваўняныя майкі, вывернутыя навыварат.

Ніякіх спецыяльных гіпаалергенных уставак, мяккіх пракладак, сетачак яны не выкарыстоўваюць. Гэта адзін з мінусаў гарсэтаў, якія вырабляюцца ў Беларусі. Для інфармацыі: у нас вырабляюць гарсэты тыпаў Шэно і Гаршуа (у інтэрнэце можна пачытаць пра іх падрабязней).

Чалавек, які ніколі ў жыцці не насіў гарсэт, можа спалохацца, што яго трэба насіць увесь дзень. Каб не было стрэсу, трэба карыстацца алгарытмам прывыкання да гарсэту. Спачатку апранайце яго на дзве гадзіны, потым рабіце перапынак на гадзіну, потым — зноў на дзве і гэтак далей. На наступны дзень — насіце гарсэт па тры гадзіны з перапынкамі. Паступова павялічваючы час, пацыент прывыкае да гарсэту і ўжо праз два тыдні можа знаходзіцца ў ім 18 гадзін у суткі.

Чаму чэргі на гарсэты такія доўгія і як стаць на чаргу

Што датычыцца тэрмінаў вырабу гарсэтаў, то, па словах Рустама Айзатуліна, гадоў пяць таму пацыенты сапраўды маглі чакаць сваёй чаргі па паўгода ці нават год.

Гэта было звязанае з тым, што не ўсе лекары тлумачылі пацыентам, што замовіць гарсэт можна не толькі ў Мінску, а некаторыя пацыенты былі перакананыя: рабіць гарсэт трэба менавіта ў сталіцы, маўляў, якасней. У дадатак, ужо атрымліваючы свой гарсэт, людзі разумелі, што праз нейкі час яго трэба будзе падганяць ці нават мяняць, таму загадзя запісваліся зноў, тым самым раздзімаючы чаргу яшчэ больш.

Сёння кампетэнтныя спецыялісты папярэджваюць пацыентаў, што гарсэты можна заказваць па ўсёй краіне — ва ўсіх філіялах Беларускага пратэзна-артапедычнага аднаўленчага цэнтра. Для грамадзян Беларусі выраб бясплатны.

Можна патэлефанаваць ва ўсе і выбраць той, дзе чарга карацейшая, што, уласна, мы і зрабілі ад імя нашай слухачкі.

Па сітуацыі на канец мінулага тыдня, бліжэйшы запіс у Магілёве — на красавік.

— Каб запісацца, вам трэба назваць па тэлефоне нумар заключэння ЛКК, дату выдачы, нумар пасведчання аб нараджэнні, — тлумачаць тут. — Калі чарга падыходзіць, вам тэлефануюць і запрашаюць прыехаць. Вы прыязджаеце з дзіцем, спецыялісты здымаюць злепак, вы з'язджаеце. Пасля таго як гарсэт будзе гатовы (дзесьці праз тыдзень), вам зноў тэлефануюць і запрашаюць на прымерку. У прынцыпе, калі ўсё добра, гарсэт можна адразу забіраць. Калі вам патрэбныя да яго чахлы, тады прыйдзецца яшчэ крыху пачакаць, пакуль іх сшыюць.

Спецыялісты папярэджваюць, што гарсэты вырабляюцца з пластыка вялікага ўціскання і атрымліваюцца даволі жорсткімі.

У Баранавічах сёння запісваюць на ліпень. Сваёй чаргі чакаюць 300 чалавек.

У Гомелі можна запісацца на чэрвень. Тут узгадваюць, што яшчэ колькі гадоў таму самая доўгая чарга цягнулася месяц.

У Віцебску вы можаце запісацца толькі на канец кастрычніка.

У Гродне гарсэт вырабяць хутчэй — ёсць вольны час для прыёму на сакавік і красавік.

У Мінску прыйдзецца чакаць чэрвеня. У чарзе 296 чалавек, і людзі тэлефануюць кожны дзень.

— Дзяцей са скаліёзам стала больш, — кажуць нам. — Чаму? Мабыць, так назіраюць, што даходзіць да гарсэтнага лячэння. Пакуль скаліёз да 20 градусаў, яго можна лячыць іншымі метадамі: ЛФК, басейн і гэтак далей. Мабыць, у нас гэткія штогадовыя агляды дзяцей перад школай у паліклініках. Можа, не аглядаюць нармальна. Незразумела, бо павінны правяраць, у тым ліку і хірургі. Гадоў сем таму такіх чэргаў на гарсэты не было, хоць у Беларусі іх робім толькі мы і нашы філіялы. Прыватнікаў у Беларусі няма.

Як атрымаць гарсэт хутка

Рустам Айзатулін упэўнены: спадзявацца толькі на гарсэт не варта. Так, ён сапраўды карэктуе спіну. Але самае галоўнае — гэта праца з уласным целам. Калі ў вашага дзіцяці скаліёз, яму неабходна прытрымлівацца рэжыму, прызначанага доктарам, займацца рэабілітацыяй, рабіць спецыяльныя фізічныя практыкаванні. Таксама можна запісацца ў басейн або на стрэйчынг, не грэбаваць фізіяпрацэдурамі і гэтак далей — усё, што параіць лекар.

— Многія пацыенты спадзяюцца толькі на гарсэт, і гэта ад пачатку няправільна. Рэабілітацыя, прафілактыка, лячэнне павінны быць комплекснымі, — падкрэслівае суразмоўца Еўрарадыё. — Аднак клопаты бацькоў, якія хочуць атрымаць гарсэт як мага хутчэй, можна зразумець. Калі ёсць грошы, можна звярнуцца да прыватнікаў у Расіі.

Толькі не замаўляйце танныя гарсэты "для ўсіх" на OZON. Гарсэт — гэта артапедычны выраб, які патрабуе індывідуальнага падбору ў залежнасці ад росту, вагі пацыента, ад ступені дэфармацыі і ад віда дэфармацыі. Такія вырабы патрабуюць дакладнай адпаведнасці целу пацыента, і нават самыя невялікія хібы і неадпаведнасці могуць прывесці да розных непажаданых наступстваў. Ад боляў і дыскамфорту да неэфектыўнасці лячэння і прагрэсавання дэфармацыі.

У Расіі можна звярнуцца, напрыклад, у пратэзна-артапедычны цэнтр Scoliologik або ў майстэрню Ottobock. Там робяць CAD/CAM-гарсэты — прыгожыя, лёгкія і зручныя з гіпаалергеннай пракладкай.

Па парадзе лекара ад імя Марыны тэлефануем у Scoliologik.

— У нас галоўны офіс знаходзіцца ў Санкт-Пецярбургу, куды часта звяртаюцца бацькі падлеткаў, — арыентуе спецыяліст. — Што датычыцца цэн і тэрмінаў, то цяпер можна запісацца на люты. Гарсэт Шэно, выраблены за чатыры дні, будзе каштаваць прыкладна 82 тысячы расійскіх рублёў (1 640 BYN), за адзін дзень — 97 тысяч (1 940 BYN). Таксама асобна аплачваецца кансультацыя ў траўматолага-артапеда — 3 тысячы (60 BYN), калі гэта кандыдат медыцынскіх навук, то прыём абыйдзецца ў 5 тысяч (100 BYN) .

Яшчэ ёсць філіял у Маскве. Гарсэт тут можна вырабіць за 2-3 тыдні, ён будзе каштаваць прыкладна 95 тысяч рублёў (1 900 BYN).

Таксама мы папярэджваем, што прыкладна раз на тры месяцы неабходна прыязджаць на карэкцыю гарсэта.

Чаму беларусы замаўляюць гарсэты ў Расіі — дзе нашы прыватнікі?

Чэргі на гарсэты ў Беларусі кажуць пра тое, што попыт на іх высокі. Чаму тады адзіная альтэрнатыва атрымаць прадукцыю хутка — гэта падарожжа за мяжу? Няўжо ў нашай краіне не знайшлося ніводнага спецыяліста, які б зачапіўся за падобны бізнес?

— Выраб сучасных зручных гарсэтаў — гэта сапраўдны высокатэхналагічны працэс, які патрабуе ўнёскаў, што і адпужвае многіх прыватнікаў, — тлумачыць Рустам Айзатулін. — Тым не менш, некалькі гадоў таму адзін прадпрымальнік пачаў вазіць у Беларусь вялікія лісты нізкатэмпературнага пластыка для вырабу артэзаў і рабіў артэзы на прамянёвазапясцевыя і галёнкаступнёвыя суставы.

Прыблізна ў гэты ж час я хацеў прапіхнуць ідэю сучаснай вытворчасці на пратэзны завод, які закупляў гэтыя ж пласціны ці то ў Маскве, ці то ў Піцеры. Я параўноўваў цэны. Выходзіла ў два разы даражэй, чым у прыватніка, які купляў матэрыялы оптам пад свой бізнес. Адпаведна, у завода і вырабы выходзілі ўдвая даражэйшыя.

Я не ведаю, куды потым знік гэты прыватнік. Магчыма, яго задушылі падаткамі і праверкамі, таму што гэты пластык трэба сертыфікаваць як медыцынскае абсталяванне. Увогуле, папрацаваў ён нядоўга, але, думаю, у яго былі ўсе шанцы нарасціць свае вытворчыя магутнасці, выйсці на іншы ўзровень і нават стварыць канкурэнцыю дзяржаўнаму вытворцу.

Расказваючы пра уласны вопыт наладжвання сучаснай вытворчасці гарсэтаў Беларусі, лекар узгадвае, як аднойчы на канферэнцыі пазнаёміўся з італьянскімі вытворцамі. Пачуўшы пра сітуацыю ў нашай краіне, яны прапанавалі адкрыць тут свой філіял: навучыць спецыялістаў, практычна бясплатна перадаць абсталяванне і праграмнае забеспячэнне.
Прапановай зацікавіўся Беларускі пратэзна-артапедычны цэнтр, які пачаў угаворваць стварыць філіялы на яго базе, адпаведна з дзяржаўным падаткаабкладаннем для замежных прадпрыемстваў. Італьянцаў умовы не задаволілі. Зусім скора яны адкрылі вытворчасць у Польшчы, якая працуе да гэтай пары.