Памідоры ці выбары: што больш цікавіць беларусаў?

Еўрарадыё: Ты сябе часта называеш “антыжурналістам”. І калі хтосьці кажа пра твой блог, што гэта блог журналіста, то ты на гэта адказваеш “так, як пішу я, журналіст пісаць не можа і не павінен”. Навошта патрэбна такая “антыжурналістыка”? Чым антыжурналіст адрозніваецца ад журналіста?

Малішэўскі: Я такі адзіны ў сваім родзе антыжурналіст (смяецца) А калі сур’ёзна, калісьці я быў журналістам, цяпер я не журналіст. Я проста вяду блог, у якім я 100% пішу не так, як пісаў бы, калі б быў журналістам.

Калі я працаваў у “Камсамолцы”, нас вучылі пісаць так, як размаўляюць людзі. Я думаў, што я так і пішу. Але, магчыма, толькі цяпер, эксперыментуючы са сваім блогам, я сапраўды пачынаю пісаць так, як размаўляюць людзі.

У журналістыцы ёсць нейкія абмежаванні, якія накладвае стыль газеты, журналісцкія стандарты. А ў блогу я спрабую выйсці за межы гэтых стандартаў. Я эксперыментую з тэкстам. Адзін тыдзень я магу пісаць у адным стылі, другі тыдзень – абсалютна ў іншым. Трэці тыдзень я эксперыментую ў Твітэры, пішу кароткія паведамленні.

Наколькі я сёння бачу, адсоткаў 80 з таго, што называецца журналістыкай – гэта і ёсць антыжурналістыка. Такой журналістыка быць не павінна.

Часам я спецыяльна раблю такія эксперыменты над журналістамі – бяру тэму, якую ўжо адыграла ўся прэса. І разглядаю яе з такога ракурсу, які ніхто не заўважыў. Пасля ўсе пачынаюць масава гэта перадрукоўваць, спасылацца, працягваць тэму далей. У такім выпадку я кажу, што я журналістаў стукнуў па носе, паказаў, што яны не дапрацавалі тэму.
Наколькі я разумею, у журналістаў зусім мала рэфлексіі – яны не глядзяць за тым, што адбываецца, не думаюць як гэта падаваць, не бачаць, як гэта тычыцца людзей.

Што азначае прыстаўка АНТЫ? Гэта значыць, што ты супраць журналістаў? Альбо, што ты наадварот ім дапамагаеш, паказваючы, якой не павінна быць журналістыка?

Не, гэта не пратэст супраць журналістыкі. І я не збіраюся камусьці штосьці паказваць. Проста многія пачалі думаць, што гэта журналістыка. І я не ведаў, як іх запэўніць, што тое, што я пішу ў блогу – не журналістыка. Вось я і прыдумаў такую прыстаўку “анты”.

Калі б я быў журналістам, я б пісаў па-іншаму, у мяне былі б магчымасці – пазваніць чыноўніку, задаць пытанне, якое я не магу задаць, калі я сяджу ў інтэрнэце і пішу. Усё ж такі я вельмі абмежаваны ў сваіх магчымасцях, і па журналісцкіх канонах я шмат недапісваю.

Чаму блогі – гэта не журналістыка?

Адзін вядомы журналіст прыехаў на Саяна-Шушанскую ГЭС, калі там адбылася аварыя. Ён напісаў у сваім блогу: “Я сяджу за адным сталом з дырэктарам ГЭС і думаю – як гэта магло адбыцца?” Так разважае блогер. А журналіст павінен сказаць : “Я сяджу побач з дырэктарам і задаю яму пытанне – як гэта магло адбыцца?”. Вельмі часта журналісты сядзяць побач з чалавекам, якому можна задаць пытанне, але не задаюць яго, бо працягваюць быць а-ля блогерамі, у якіх такой магчымасці няма.

Нядаўна бачыў сюжэт пра тое, што адбыліся выбухі ў мінскіх кватэрах, у якіх працягвалі жыць людзі. У сюжэце па тэлебачанні сказалі: “Калі адрэмантуюць гэтыя кватэры – вялікае пытанне”. І гэта казаў журналіст, які стаяў побач з чыноўнікам ЖЭСу!

Адзін з прынцыпаў добрай журналістыкі – не пісаць неправераную інфармацыю. Блогеры не звязаныя такімі фармальнымі абавязкамі і могуць сабе дазволіць напісаць штосьці неправеранае…

Вядома, блогеры могуць сабе дазволіць больш, чым журналісты. Яны могуць нават паздзекавацца, напісаць матам. Я вельмі часта сабе дазваляю тое, што ніколі б не дазволіў, калі б працаваў у газеце.

Напрыклад, калі сказалі, што АЭС акупляецца за 15 гадоў, я параўнаў за колькі акупляецца бізнес ў розных сферах. Так, більярдная акупляецца за 2 гады, фастфуд – за 6 месяцаў, танцавальны кружок – за 3 месяцы. Хутчэй за ўсё акуплялася будка для чысткі абутку. Зразумела, што параўноўваць усё гэта з АЭС некарэктна. Але я магу сабе гэта дазволіць. З іншага боку, нельга сказаць, што ў мяне менш адказнасці, чым у журналіста. На кожнага блогера могуць падаць у суд за абразу.

Попыт на якую інфармацыю цяпер большы – на правераную журналісцкую або на больш цікавую, але правакацыйную “антыжурналісцкую”?

Цяжка сказаць, таму я і стараюся эксперыментаваць, вывучаць гэты попыт. Часам напішу нейкі мегапост – эксклюзіў, на які я змарнаваў вельмі шмат часу, параўнаў лічбы, якія ніхто дагэтуль не параўноўваў. Але сяджу і не бачу ніводнага каментара – каб хтосьці сказаў, што вось якую працу зрабіў чалавек… А часам напішу якую-небудзь фігню, а каментароў процьма.

Якія тэмы сёння найбольш цікавыя ў блогах?

Самае цікавае – гэта тое, міма чаго людзі праходзяць кожны дзень… А не нейкая палітычная ці эканамічная аналітыка. Неяк я апублікаваў фота памідораў з іх коштамі. Адразу ўсе перадрукавалі і доўга абмяркоўвалі. Амаль усе газеты распісвалі, з чаго складаецца кошт на памідоры, “Советская Белоруссия” малявала памідоры ў разрэзе…

Ці напрыклад сфоткаў я ў кнігарні паліцу з кніжкамі. Там было 11 розных кніжак па ідэалогіі. Селі значыць 11 розных чалавек і напісалі кнігі па ідэалогіі… Хаця ідэалогія не можа адрознівацца адна ад другой – дзяржаўная ідэалогія адна. Вось я проста паставіў адзін такі фотаздымак, і гэта стала самым абмяркоўваемым.

Якія твае пасты былі самымі папулярнымі?

Напэўна, самымі папулярнымі былі акурат гэтыя памідоры. Таксама папулярным было, калі я пералічыў мінулагодні бюджэт, які прэзідэнт скараціў за кошт адукацыі і сацыяльнай сферы. Я ўзяў і пералічыў яго яшчэ раз – прыбраў грошы, якія ідуць на ўтрыманне саюзнай дзяржавы, СНД, на нейкія палярныя экспедыцыі, на падтрымку прадпрымальніцтва, якое незразумела як падтрымліваюць. Калі я напісаў гэты пост, ён быў адным з самых папулярных.

Ты кажаш, што блогінг – гэта не журналістыка, але ў той жа час кажаш, што калі ўздымаеш нейкую цікавую тэму, яе перадрукоўваюць усе СМІ. Гэта значыць, што традыцыйная журналістыка “прагнулася” пад блогі, або гэта значыць, што такім чынам блог – таксама журналістыка, калі яго перадрукоўваюць традыцыйныя СМІ?

Гэта толькі яшчэ раз паказвае ўзровень беларускай журналістыкі. Ідэальна было б узяць проста тэму і самім яе дапрацаваць. Дарэчы так і зрабіла “Савецкая Белоруссия” з тымі самымі памідорамі – задала пытанні тым людзям, якім я не мог задаць.

Гэта распаўсюджаная практыка, калі СМІ бярэ тэмы з блогаў?

Так, гэта нармальна. Дарэчы нядаўна ў ЗША і Канадзе правялі сацапытанне і аказалася, што 52% канадскіх і амерыканскіх блогераў лічаць сябе журналістамі. Пры гэтым больш за 40% журналістаў чытаюць ЖЖ і Твітэры для таго, каб знайсці тэмы. Гэта цалкам нармальнае ўзаемаапыленне журналістаў і блогераў.

Можа хутка яны змяшаюцца і атрымаецца такі сімбіёз з журналістаў і блогераў…

Дык ужо ёсць, і гэта нармальны сімбіёз, які ўтварыўся выпадкова.

А ўвогуле, у нас хапае “анты” у іншых сферах? Ці ёсць у нас, напрыклад, антыпалітыкі? Антыпрадаўцы ў крамах? Антыэканамісты?

Усё, што ты робіш не так, як прывыкла грамадства, можна назваць словам “анты”. У нас былі ў краіне тры эканамісты, а тут з’явіліся ў блогах яшчэ пару – той самы Чалы, вось вам калі ласка “антыэканаміст”. Цяпер ён на ўсіх каналах, і стаў прызнаным эканамістам. Ліпковіч – антыпалітык, антыкандыдат…

Які ўплыў блогаў на людзей? Калі параўнаць з тэлебачаннем і газетамі?

Уплыў вельмі маленькі, калі і ёсць увогуле. Ёсць напрыклад “Белгазета”, якая на 70-80% складаецца з тэм, якія падымаліся ў блогах. Можна сказаць, што блогі ўплываюць на “Белгазету”, а “Белгазета” ўплывае далей… Тут, вядома, пытанне – куды там уплывае “Белгазета”? Але калі тэма падымаецца і выходзіць на публічны ўзровень абмеркавання, то можна сказаць, што нейкая ступень уплыву ёсць.

Блогі ўплываюць на людзей без аніякай мэты. І гэта вельмі добры ўплыў – я грошы не атрымліваю за тое, што пішу пост… Калі я ўплываю на кагосьці, то гэты ўплыў мне нічога не дае – гэта такі шчыры ўплыў.

Якая асноўная праблема беларускіх блогаў?

Асноўная праблема беларускіх блогаў – гэта тое, што людзі туды нічога не пішуць. 80-ці адсоткам беларусіх ЖЖыстаў блог не патрэбны, ім патрэбны Твітэр, таму што ўсе іх пасты – гэта твіты, якія змяшчаюцца ў 140 знакаў.

Але трэба ўлічваць, што ёсць вельмі шмат блогераў, якія амаль нічога не пішуць, але вельмі цікава каментуюць. Бачна, што яны ў тэме – адбываюцца вельмі цікавыя размовы ў каментарах да некаторых постаў, у тым ліку і ў мяне. Мне часам нават больш падабаюцца каментары, дыскусія пасля поста, чым тое, што напісана ў посце – там нават інфармацыі больш бывае.

Я б характарызаваў беларускіх блогераў наступным чынам: яны можа і не пішуць, але вельмі цікава абмяркоўваюць. Гэта такая міні “анты-экспертная” супольнасць, якая абмяркоўвае на даволі высокім узроўні. І калі б эксперты пачыталі, на якім узроўні там абмяркоўваюцца тэмы, яны б шмат чаго зразумелі пра сябе як пра экспертаў.

Я зайздрошчу такім людзям, якія могуць і ўмеюць абмяркоўваць у каментарах – мне таксама цікава гэта паспрабаваць. Посты пісаць я ўжо навучыўся, цяпер буду вучыцца каментаваць.

Пісьменнік Адам Глобус неяк казаў, што сучасны чытач не будзе чытаць доўгі тэкст. Таму свае тэксты піша вельмі кароткімі або доўгі тэкст падзяляе на кароценькія абзацы… Тое ж самае адбываецца і ў журналістыцы? Будучыня за “твітамі”?

Я баюся, што мае тэксты больш за 1,5 тысячы знакаў не чытаюць. Я б і сам іх не чытаў. Гэта павінен быць вельмі добры тэкст, каб я яго прачытаў у Інтэрнэце.

Вялікія інтэрв’ю ці нарысы таксама не чытаюць?

Не.

Як думаеш, да гэтага месца чытач дачытае нашу размову?

Не. (смяецца) Я б не дачытаў. Але гэта не значыць, што не трэба пісаць. Можа ён вернецца праз нейкі час і дачытае. Або дачытае датуль, пакуль яму будзе цікава – і мяне гэта цалкам задавальняе. Чым далей ён дачытае, тым цікавей, значыць, яму было. А калі яшчэ і каментар пакіне, то гэта ўвогуле шыкоўна.

Я адрозніваюся ад астатніх беларускіх блогераў у ЖЖ тым, што пішу на 2000 знакаў больш. Зразумела, што гэта не заўсёды чытаюць. І гэта нармальна.

Хачу каб ты правёў такі міні-майстар клас для нашых слухачоў і чытачоў сайту. Ёсць такая навіна, якую я ўзяла са стужкі інфармацыйнага агенцтва. Яна такая вялікая, што чытач яе наўрад ці дачытае да канца. Ці можна з яе зрабіць маленькую навіну твітэраўскага фармату, каб яна перадавала тую самую інфармацыю, што і ў гэтай грамоздкай навіне?

Прыклад: “Белорусская сторона приветствует подписание Россией и США Договора о мерах по дальнейшему сокращению и ограничению стратегических наступательных вооружений и расценивает это как серьезный вклад в укрепление стратегической безопасности и стабильности в мире. Об этом говорится в заявлении Министерства иностранных дел Беларуси в связи с подписанием 8 апреля договора, которое озвучил сегодня на брифинге в МИД начальник управления информации - пресс-секретарь белорусского внешнеполитического ведомства Андрей Савиных, передает корреспондент БЕЛТА.

"Рассчитываем, что российская и американская стороны будут предпринимать усилия по выработке эффективных мер, направленных на дальнейшее сокращение наступательных вооружений, которые могли бы создать условия для придания процессу ядерного разоружения необратимого и многостороннего характера. Последующие успехи на разоруженческом "треке" во многом будут зависеть именно от коллективных усилий всех заинтересованных членов мирового сообщества, - говорится в заявлении. - С удовлетворением отмечаем признание в преамбуле нового договора вклада Республики Беларусь в процесс ядерного разоружения и нераспространения. Беларусь первой из государств мира добровольно отказалась от имевшегося у нее ядерного оружия и на протяжении многих лет являлась ответственным участником Договора об ограничении и сокращении стратегических наступательных вооружений 1991 года".

В заявлении подчеркивается: "Исходим из того, что Россия и США будут неукоснительно соблюдать зафиксированные в будапештских меморандумах 1994 года гарантии безопасности, которые были подтверждены в совместном российско-американском заявлении от 4 декабря 2009 года. Учитывая уникальный опыт, накопленный белорусской стороной в ходе выполнения как договора о СНВ 1991 года, так и других международных соглашений по вопросам ядерного разоружения и нераспространения, рассчитываем на продолжение политического диалога и экспертного взаимодействия по данной проблематике".

Малішэўскі: Калі ласка – Расія і ЗША раззброілі Беларусь. Твіт – гэта, груба кажучы, лід артыкулу.

Цяпер куды не паглядзі, у нас журналістыка або а-ля савецкага тыпу або іранічная, кшталту “Белгазеты”. Ты таксама ў сваім блогу ўвесь час іранізуеш…

“Белгазета” вылучаецца гэтым сярод іншых газет. Але я не скажу, што гэта больш сучасная журналістыка, чым нейкая сярэдняя беларуская газета. Гэта проста іх твар, яны так сябе пазіцыянуюць і гэта даволі цікава. Мне дарэчы некалькі разоў казалі, што я мог бы пісаць у “Белгазету”.

Мае самыя цытуемыя твіты – гэта як раз была іронія. Першы самы цытуемы твіт быў, калі я пералічыў здзелку па Мінскаму гадзіннікаваму заводу ў гадзіннікі і атрымалася 4 гадзіннікі. Яшчэ быў адзін твіт пра Чаргінца: “Рамштайн звольніў усіх сваіх піяршчыкаў. Далей у сусветны тур з імі паедзе Чаргінец”. Гэты твіт парваў увесь Інтэрнэт.

Але мне не вельмі хочацца, каб мяне лічылі такім вельмі іранічным журналістам. Гэта прыніжае журналістыку, калі ад цябе ўвесь час чакаюць іроніі, нейкага высмейвання. Увесь час іранізаваць – гэта не журналістыка і надакучвае вельмі хутка.

Ці можна зрабіць такі СМІ, які будзе складацца з твітаў?

Так, можна, і яны ўжо існуюць. У Расіі такіх сайтаў шмат. Напрыклад, той самы dirty.ru – гэта СМІ, які складаецца амаль з твітаў. Туды пішуць блогеры, ён вельмі папулярны і гэта сапраўдны СМІ. Я не бачыў такой газеты, якая магла б з ім параўнацца.

Цяпер распаўсюджана такое меркаванне, што тое, што ў Савецкім Саюзе было на кухні, дзе збіралася інтэлігенцыя і простыя людзі, каб выпусціць пару, або тое, што было ў анекдотах, калі людзі пачыналі адзін аднаму травіць анекдоты на забароненыя тэмы… Вось цяпер гэта нібыта адбываецца ў віртуальнай прасторы – людзі сыходзяць у блогі, твітэр, нейкія іншыя суполкі, і там пачынаецца гэта “кухня”.

Кажуць нават, што туды выганяюць: “вось вам ваша рэзервацыя, можаце тут абмяркоўваць колькі ўлезе. Вы не аказваеце ніякага ўплыву, нам пофіг, што вы гаворыце на “кухні”, і анекдоты нам вашы па барабане”.

Але я б не стаў параўноўваць інтэрнэт з кухняй – гэта абсалютна іншага ўзроўню праблема. Інтэрнэт – гэта не кухня і ніколі кухняй не будзе. Людзі проста ўбачылі смачную схему са смачнага мінулага, і перакінулі яе на сучаснасць: “вось вам яшчэ адзін доказ, як людзі змагаюцца з рэжымам, як рэжым заганяе людзей у стойла, абмяжоўвае іх у правах, а людзі там змагаюцца…”.

Калі б у Савецкім Саюзе былі блогі, твітэр і інтэрнэт, то, магчыма, Савецкі Саюз змяніўся б раней.

Чым блогі адрозніваюцца ад кухні?

Што такое кухня? Сабраліся – пакурылі, папілі, пагаварылі… Колькі чалавек змяшчаецца на кухні? Пяць чалавек максімум. А пра савецкія кухні нават казаць няма чаго… А што такое блог? Тры мільёны беларусаў сядзяць у блогах. У інтэрнэце на сайтах навінаў сядзяць тысяч 200-300. Гэта ўжо шырэй і абмеркаванні адбываюцца на іншым узроўні.

Калі я кажу, што блогі ніяк не ўплываюць, зразумела, што я змяншаю іх уплыў. Нейкі ўплыў адбываецца, але, ўсё ж такі, ён даволі ўмоўны.