Мечыслаў Грыб: Не трэба звязваць колькасць злачынстваў з колькасцю міліцыі

Якая ўлада, такая і міліцыя

Еўрарадыё: Вы працавалі ў міліцыі з 1959 году па 1993. На вашу думку, беларуская міліцыя моцна адрозніваецца ад савецкай?

Мечыслаў Грыб: Зразумела, яна не такая. Яна адрозніваецца. Змянілася ўлада, змяніўся дзяржаўны лад – змянілася і міліцыя. Заўсёды адно адпавядае іншаму. Якая ўлада – такая і міліцыя. Савецкі міліцыянер працаваў у іншых умовах. Тады было ўсё дзяржаўнае і міліцыя, і адносіны. Тады міліцыя не вельмі добра забяспечвалася, не вельмі добрымі былі заробкі. На той час усім было цяжка. Калі было трэба нешта пабудаваць, то зрабіць гэта можна было толькі за дзяржаўны кошт. Не было ніякіх спонсараў, як сёння, напрыклад. Міліцыя была больш адказнай, выхаванай іншымі падыходамі. Супрацоўнікі рэдка прыцягваліся да крымінальнай адказнасці. Гэта былі 1-2 выпадкі на ўсю рэспубліку.

Еўрарадыё: Як моцна псуе імідж беларускай міліцыі яе ўдзел у разгоне дэманстрацый і шэсцяў апазіцыі?

Мечыслаў Грыб: Міліцыя ў цэлым далёка неаднолькавая. Вельмі шмат службаў – дазнанне, крымінальны вышук, ахова, ахова грамадскага парадку. І так здараецца, што калі нейкі супрацоўнік міліцыі парушае закон, парадак, то пачынаюць весці размову пра ўсю міліцыю. Я з гэтым не пагаджаўся і не пагаджуся. Міліцыянты ж яшчэ і раскрываюць злачынствы. Некалькі соцень тысяч кожны год. І ўдзел у разгоне дэманстрацый толькі ложка дзёгцю ў бочцы мёду, якую напрацавалі іншыя супрацоўнікі. Што тычыцца аўтарытэту, то, на вялікі жаль, міліцыянераў не так сёння выхоўваюць. Кожны з іх павінен разумець, што галоўным з’яўляецца народ. Павінна быць нейкая справаздача перад насельніцтвам. А сёння міліцыя ад шарагоўца да генерала не залежыць ад людзей. Таму ёсць грубасць і непавага да насельніцтва.

Еўрарадыё: У міліцыі пастаянна бракуе кадраў, туды бяруць нават без службы ў арміі. Чаму беларусы не хочуць ісці служыць у міліцыю нават нягледзячы на вялікую колькасць ільготаў?

Мечыслаў Грыб: Я мяркую, таму, што гэта нялёгкая служба з невялікімі заробкамі. У дадатак, каб людзі туды ішлі, трэба каб міліцыя карысталася павагай у насельніцтва. Кожны малады чалавек, які мае неабходную адукацыю, ён, можа, і пайшоў бы працаваць у міліцыю, але калі яго родныя і знаёмыя, асяроддзе, у якім ён жыве супраць, то навошта гэта яму трэба? Нават у Мінску сёння некамплект кадраў. Раней такога не было.

На жаль, сталічная міліцыя і міліцыя абласных цэнтраў камплектуецца з сельскіх хлопцаў. Іх навучаць нечаму, прымуць, дадуць пасады і пагоны і накіроўваюць на службу. Моладзі знайсці працу на вёсцы складана, таму яна і ідзе сюды.

Колькасць злачынстваў залежыць ад узроўню жыцця, а не ад колькасці міліцыянераў.

Еўрарадыё: У Беларусі вельмі шмат міліцыі. Чаму тады ўзровень злачыннасці застаецца на высокім узроўні?

Мечыслаў Грыб: Не трэба наўпрост звязваць колькасць злачынстваў на нейкай тэрыторыі з колькасцю міліцыі на ёй. Злачыннасць – з’ява сацыяльная. Яна залежыць ад вялікай колькасці фактараў. Ад узроўню жыцця насельніцтва, ад заробкаў, ад шэрагу іншых фактараў. Не трэба абвінавачваць толькі міліцыю ў гэтым. Гэта няправільна. Адна міліцыя са злачыннасцю не справіцца, калі не будзе зменаў у сацыяльна-эканамічным стане краіны.

Еўрарадыё: Якім чынам можна павысіць аўтарытэт міліцыі ў вачах шараговага беларуса?

Мечыслаў Грыб: Трэба даць добрую адукацыю міліцыянерам. Каб яны разумелі, што ахоўваюць не ўладу, а народ. Па-другое, трэба змяніць крытэрыі ацэнкі працы міліцыянераў. Яны ж засталіся старымі, яшчэ савецкімі. Менш злачынстваў зарэгістравана, больш раскрывальнасць – лепш. Іншыя паказчыкі – горш. І ўсё. І ніхто больш нічога не хоча думаць. А такі падыход спрыяе таму, што не ўсе выпадкі рэгіструюцца. Таму што зніжаюцца прэміі, паказчыкі…

Улада ацэньвае міліцыянераў паводле іх адданасці.

Еўрарадыё: Наколькі шараговыя міліцыянеры залежаць ад свайго кіраўніцтва, чаму яны часта сведчаць на палітычных працэсах?

Мечыслаў Грыб: Начальства сказала, што ідзі і гавары. Яны ідуць разумеючы, што гэта падман. Але гэта і загад начальства. А калі начальства дае загад на падман, то міліцыянеры могуць і самі так зрабіць. І гэта цэлая рэакцыя, ланцуг. Калі пачынаюць разбірацца ў парушэннях, то таксама хочуць выбеліць свой мундзір.

Еўрарадыё: Такі стан рэчаў задавольвае ўладу? Ёй было б больш выгадна, калі б міліцыя мела аўтарытэт у грамадстве?

Мечыслаў Грыб: Я думаю, што гэтая ўлада лічыць, што такі стан рэчаў выгадны. Ацэнку міліцыі даюць паводле яе адданасці. Калі ўлады упэўненыя, што нейкі камандзір нейкага падраздзялення адданы ўладам, то закрываюць вочы на ўсе парушэнні. Калі ўлады парушаюць закон, то і міліцыя будзе парушаць.

Еўрарадыё: Чаму акцыі пратэсту часта разганяюць людзі ў цывільным? Міліцыі сорамна?

Мечыслаў Грыб: Яны хаваюцца, бо ведаюць, што робяць. Згодна з заканадаўствам, пры затрыманні супрацоўнік міліцыі абавязкова павінен прадставіцца, паказаць пасведчанне. Павінна быць папярэджанне. Калі гэтага не робяць, то хочуць схавацца за нейкай завесай. Схаваць свае дзеянні.

Еўрарадыё: А ці ёсць мяжа ў такіх дзеяннях? Калі будзе загад страляць у дэманстрантаў, міліцыянеры будуць страляць?

Мечыслаў Грыб: Я думаю, што такі загад будзе выкананы. Гэта маё меркаванне. Я не хачу дажыць да такога. Гэта вельмі небяспечна і страшна. Але калі рабіць высновы з падзеяў, якія былі ў 2010 годзе, 2011-м, сёлета, то думаю, што будуць страляць. Там жа розныя людзі ёсць.

КДБ бліжэйшы да ўлады, чым міліцыя

Еўрарадыё: Стварэнне Следчага камітэта – гэта станоўчае рашэнне? Як ён зменіць сітуацыю з раскрыццём злачынстваў?

Мечыслаў Грыб: Так, я лічу, што станоўчае. Яго даўно трэба было стварыць. Калі аператыўна-пошукавая дзейнасць і следства знаходзяцца ў падпарадкаванні аднаго чалавека – гэта непарадак. Следства павінна быць незалежным і самастойным. Хай кожны працуе сам за сябе. Гэта добра.

Аднак Следчы камітэт падпарадкоўваецца непасрэдна прэзідэнту, аднаму чалавеку. Няважна, гэтаму, альбо нейкаму іншаму. Калі б ён падпарадкоўваўся парламенту, то я б не меў пытанняў. А адзін чалавек можа аддаць незаконны загад.

Еўрарадыё: Следчы камітэт створаны зусім нядаўна. Як хутка ён зможа стаць уплывовым?

Мечыслаў Грыб: Патрэбны час. Бо сёння стварылі, людзей з міліцыі перавялі са следчых РАУСа ў следчыя Следчага камітэту. Але гэта ж тыя самыя супрацоўнікі міліцыі, тыя самыя людзі. Калі пройдзе час, то могуць быць нейкія змены, вынікі. Усё можа быць інакш.

Еўрарадыё: У грамадстве існуе меркаванне, што міліцыя увесь час супрацьстаіць спецслужбам. Што паміж МУС і КДБ ідзе “вайна”. Наколькі гэта абгрунтавана? Хто больш уплывовы?

Мечыслаў Грыб: Таямніцы тут няма. Гэта даўно, яшчэ з свецкіх часоў. Заўсёды паміж органамі КДБ і МУС ішло спаборніцтва за доступ да асобаў, якія маюць уладу. У часы Брэжнева міліцыю ўзначальваў яго добры знаёмы і сябра Мікалай Шчолакаў. Тады міліцыя была незалежная. А калі потым прыйшоў Андропаў, то перамогу атрымаў КДБ. Нехта застрэліўся, некага арыштавалі.

Я памятаю, што ў органы ўнутраных спраў былі ўведзеныя супрацоўнікі КДБ. Яны афіцыйна з’яўляліся рэзідэнтамі КДБ у органах МУС. Так у кожным абласным УУС былі такія людзі, і ў міністэрстве так было. Зараз, я лічу, што КДБ нашмат мацнейшы за міліцыю. І нашмат бліжэйшы да ўлады.

Інтэрв'ю зробленае для праграмы "Форум Беларусь" на Еўрарадыё.
Нас можна слухаць у Брэсце на хвалях польскага "Radio dla Ciebie" 103,4 FM у суботу з 6 да 7 раніцы. 24 гадзіны на УКХ у Глыбокім, Паставах, Відзах і Міёрах на частаце 68,24 МГц. У Пінску на хвалях украінскага радыё "Мелодыя" 105,3 і 107,1 FM, а таксама праз спадарожнік HOTBIRD 6—13° на ўсход, частата 11200 МГц, вертыкальная палярызацыя, хуткасць патоку 27500 Ms/s, карэкцыя памылкі (FEC) 5/6.  ASTRA 4A—4,8° на ўсход, частата 12379.62 МГц, гарызантальная  палярызацыя, хуткасць патока 27500 Ms/s, карэкцыя памылкі (FEC) 3/4.