Занусі: Пайду на вашы фільмы, калі там будзе беларускі герой і па-беларуску

Еўрарадыё: Вы прысутнічаеце не прэзентацыі “Міжнародная культурная праграма польскага старшынства ў Еўрасаюзе”, якая распачынаецца ў Мінску. Наколькі, на ваш погляд, гэта падзея?

Кшыштаф Занусі: Я прашу прабачэння, што адказваю вам па-руску, хоць як паляк я добра разумею па-беларуску. Але я думаю, што вы зразумееце мую некарэктную рускую. Я вельмі рады, што знаходжуся тут у той момант, калі пачынаецца абмен культур паміж нашымі краінамі. Я шчаслівы, што жыву ў той момант, калі чалавецтва праходзіць новы этап сваёй гісторыі. Дзякуючы глабалізацыі, якая дае вялікі шанец нам усім. Толькі дзякуючы глабалізацыі мы бачым, як знікае ў свеце голад, а неразвітыя краіны — развіваюцца. Гэтага мы дабіваліся цягам вякоў. Але і ў глабалізацыі ёсць дрэнныя бакі — культуры губляюць сваю адметнасць. Але я ўпэўнены, што нацыі, культуры, цывілізацыі пастаянна сапернічаюць — адны ўздымаюцца ўверх, іншыя — падаюць. Ёсць культуры стомленыя і культуры дынамічныя. Нават у Еўропе мы сапернічаем. І гэта нам дапамагае. Хто зачыніў свае межы, той заўсёды запавольваецца ў развіцці. А для нас заўсёды важанае пастаяннае развіццё мыслення. Калі мы не будзем мысліць сучаснымі катэгорыямі мы можам прайграць. І вось такія сустрэчы, такія сутыкненні даюць імпульс для развіцця. Мы зараз хочам паказаць вам нашы дасягненні, крыху, безумоўна, пахваліцца, але хочам каб вы выйшлі таксама і паказалі сваё.

Еўрарадыё: А ці ёсць што, на ваш погляд, беларусам сёння вартага паказаць палякам?

Кшыштаф Занусі: Я пра беларускую культуру вельмі мала ведаю. Бо вы не вельмі шмат сваіх дасягненняў прадстаўляеце за мяжой. Вядома, мне было б усё цікава але, на жаль, кіно вашага я амаль не бачу. А то, што я бучу – на рускай мове і таму мы гэта лічым рускім кіно, нават калі гэта знята на “Беларусьфільме”. А гэтыя партызанскія гісторыі ўжо ніхто не хоча глядзець. Я ведаю, што тут ёсць жывапіс, ёсць музыка, ёсць музыка “маладая”, але мы мала яе чуем. Я ведаю, што ёсць рок-гурты, якія моладзь вельмі высока цэніць.

Еўрарадыё: Што трэба беларускаму кінематографу, каб яго ведалі ў свеце – стаць камерцыйна паспяховым?

Кшыштаф Занусі: Камерцыйна паспяховым яно і не павінна быць! Ведаеце, дзе 10 мільёнаў насельніцтва, не можа быць камерцыйна паспяховага кіно. Камерцыйнае кіно можа быць у Індыі, Амерыцы, Расіі – у вялікіх краінах. Ну, можа быць, у Францыі, і таліі, дзе вельмі любяць сваё кіно. І дзе насельніцтва 50 мільёнаў. Але там, дзе 10, як у Венгрыі, Чэхіі – яно будзе стратным. Але гэта частка культуры. Оперны тэатр таксама заўсёды стратны. І вельмі важна, каб беларускае кіно казала пра сучаснасць – без гэтага яно не зможа існаваць. Каб ваша кіно размаўляла на роднай мове, са сваімі акцёрамі. І каб паказвала тыпова беларускія характары. Якія адрозніваюцца і ад рускіх, і ад палякаў, і ад украінцаў, і ад літоўцаў. Вось тады гэта будзе сапраўды беларускае кіно, якое я пайду паглядзець, бо гэта будзе мне цікава.

Еўрарадыё: Вы сказалі, што глабалізацыя, між іншага, замінае развіццю нацыянальных культур. Але ці можа яна неяк уплываць на культуру ў краінах закрытых, аўтарытарных?

Кшыштаф Занусі: Няма нічога горш, чым існаваць у закрытай краіне. Такой, як Паўночная Карэя, да прыкладу. Іх адсталасць ад свету, ад Паўднёвай Карэі неверагодная. Яны як два архіпелагі. Але калі краіна адкрываецца, калі ёсць кантакты – прыходзяць і перамены ў мысленні. І прыходзіць нарэшце перамена сістэмы. Бо дэмакратыя патрэбная не для інтэлектуалаў, а для развіцця. Капіталізм патрабуе дэмакратыі, а без капіталізму няма багацця. Людзі будуць жыць у галечы, не будзе нармальнай медыцыны, не будзе адукацыі. Толькі капіталізм сёння можа гэта забяспечыць. А ён без дэмакратыі немагчымы. Мы ведаем шмат краін, дзе дыктатура перашкаджала развіццю. Але, да прыкладу, у Кітаі ўжо ёсць праграма дэмакратызацыі. Бо цэнтралізм душыць эканоміку. Гэта аб’ектыўныя законы, а не проста жаданне інтэлектуалаў ці дысідэнтаў. Гэта неабходнасць. Бо дзе няма дэмакратыі — там карупцыя і ўсё эканамічна фальшывае. Чаму Расія палову веку прайгравала? Бо індустрыялізацыя Расіі была няўдалай. А няўдалая таму, што не было крытыкі. І ніхто не мог выправіць гіганцкіх памылак Сталіна і яго дарадцаў.якія пабудавалі не тое, што было патрэбна. Таму, жаданне дэмакратыі — гэта эканамічная неабходнасць. Без канкурэнцыі чалавецтва не развіваецца. А канкурэнцыя — гэта капіталізм.

Еўрарадыё: Атрымліваецца, што гэтая праграма, якую зараз прапаноўвае Беларусі Польшча, Дні культуры Швецыі ці Германіі ў нашай краіне гэта пагроза для існуючага ў Беларусі рэжыму?

Кшыштаф Занусі: Я б не хацеў вось так наўпрост ўмешвацца ў палітыку. Але ўсё мной сказанае — падказка для таго, каб краіна развівалася гарманічна.

Еўрарадыё: Вы ставілі ў беларускім тэатры свой спектакль, зараз спрабуеце рэалізаваць свой праект сумесна з беларускім тэлебачаннем. Адчуваецца, што тут не так проста можна рэалізаваць свае задумы?

Кшыштаф Занусі: Я ніякіх праблем не меў. А калі яны і з’яўляліся, то гэта не па прычыне вашай сістэмы. Іншае: калі я назіраю за моладдзю і бачу недахоп веры і мар — значыцца тут нешта не так.

Еўрарадыё: Калі ўзгадваць сучасную гісторыю Польшчы, то бачна, што дзякуючы шмат у чым менавіта польскай рок-музыцы народ лягчэй успрымаў ідэі неабходнасці перамен. А ў нас зараз беларускамоўную рок-музыку забараняюць. Як вы да гэтага ставіцеся?

Кшыштаф Занусі: Вы правы наконт ролі рок-музыкі ў абуджэнні Польшчы. А яе забароны робяць такую музыку тым больш пажаданай для моладзі. Я гляджу на такія забароны з усмешкай — ніколі ў гісторыі ніхто з боку ўлады так не выйграваў у такой барацьбе.

Еўрарадыё: Які б праект вы б хацелі рэалізаваць ва ўжо дэмакратычнай Беларусі?

Кшыштаф Занусі: Мае праекты, прычым — замежніка, заўсёды будуць тычыцца мінулага. Хаця мой новы, цяперашні праект – сучасны. І там я таксама хачу паказаць падобнасць і непадобнасць розных менталітэтаў. Але мне падаецца, што для Беларусі патрэбны беларускі герой. Сучасны чалавек, які адрозніваецца ад паляка, украінца, літоўца і ад рускага. І я адчуваю, што такі чалавек існуе. Але нехта павінен гэта выявіць у кіно. Прычым, на вашай роднай мове.

Еўрарадыё: Ці шмат яшчэ нейкіх задум, якія хацелася б ажыццявіць. Паспрабаваць нечага новага не хочацца?

Кшыштаф Занусі: Гэта словы да ўсіх маладых: калі пасталееце, адчуеце — якая радасць, рабіць нешта ўпершыню! Бо прыходзіць момант, калі чалавек адчувае, што ў яго ўжо ўсё было. У мяне ў нядзелю прэм’ера — у Оперным тэатры ў Варшаве. Але такое ўжо было — гэта не ўпершыню. І гэта не так радуе. Праўда, я зараз планую на наступнае лета арыгінальнае мерапрыемства, якога раней ніколі не рабіў. Гэта мяне вельмі ажыўляе! Бо мы робім рэчы, якія раней не рабілі. Мерапрыемства на тры дні, дзе ёсць культура, спорт і даволі высокі інтэлектуальны ўзровень. Такія круглыя сталы, у якіх будуць удзельнічаць больш за тысячу чалавек. Усё будзе на беразе мора, на мяжы польска-нямецкай. Гэта мая маленькая радасць ад таго, што я раней такога не рабіў.

Еўрарадыё: Вы некалькі разоў звярнулі ўвагу на неабходнасць беларускім кіношнікам рабіць сваю справу па-беларуску. Вы лічыце, што ад іх працы па-руску наша культура шмат губляе?

Кшыштаф Занусі: Можа быць, і трэба паважаць рускую культуру, але калі Беларусь незалежная, суверэнная краіна, значыць яна павінна развіваць тое, чым яна адрозніваецца ад суседзяў, а не тое, у чым супадае.

Еўрарадыё: А як жа глабалізацыя?!

Кшыштаф Занусі: Глабалізацыя — гэта працэс. Але і насуперак гэтаму працэсу таксама заўсёды ёсць рух. І толькі тады ёсць гармонія!

Фота: Змітра Лукашука