Украіна, Малдова, Грузія на шляху ў ЕС: трэба дэалігархізацыя і прававая рэформа

Еўрапейская рада пачне перамовы з Украінай і Малдовай аб уступленні ў Еўрасаюз пасля таго, як кандыдаты зробяць шэраг ключавых захадаў. Ацэнка іх рэалізацыі чакаецца ў сакавіку 2024 года. У снежні 2023 года стане вядома, ці атрымае статус кандыдата Грузія.  

8 лістапада Еўракамісія прыняла "Пакет пашырэння 2023", у якім ацаніла, наколькі краіны наблізіліся да ўступлення ў Еўрасаюз. Як вынікае з дакумента, карупцыя — агульная праблема, з якой дагэтуль не справіліся Грузія, Украіна і Малдова.


Малдова

Малдова атрымала статус кандыдата на членства Еўрапейскага саюза 23 чэрвеня 2022 года. Для пачатку перамоваў аб непасрэдным уступленні ў ЕС Кішынёў павінен быў выканаць 9 крокаў, якія тычацца палітыкі, эканомікі, барацьбы з карупцыяй, юстыцыі і правоў чалавека. Як гаворыцца ў дакладзе Еўракамісіі, Малдова "ўпэўнена прасоўваецца па шляху іх выканання". З вылучаных умоў засталося выканаць яшчэ тры:

• завяршыць рэформу сістэмы правасуддзя, а менавіта "забяспечыць празрысты, заснаваны на заслугах працэс прызначэння ў асноўныя органы судовага і пракурорскага кіравання, у тым ліку прызначэння новага генпракурора";
• выканаць абавязацельствы па барацьбе з карупцыяй на ўсіх узроўнях, бо нягледзячы на ўсе зробленыя захады, "істотнага прагрэсу ў разглядзе гучных карупцыйных спраў не адбылося";
• актывізаваць курс на дэалігархізацыю, прыбраўшы негатыўны ўплыў фінансавых груп у эканамічным, палітычным і грамадскім жыцці.

Астатнія патрабаванні Еўракамісія палічыла выкананымі, а гэта:

• ліквідацыю недахопаў у заканадаўстве;
• узмацненне барацьбы з арганізаванай злачыннасцю;
• павышэнне здольнасці праводзіць рэформы і аказваць якасныя дзяржаўныя паслугі, у тым ліку з дапамогай рэформы дзяржкіравання;
• завяршэнне рэформы кіравання дзяржаўнымі фінансамі, уключаючы паляпшэнне працэдуры закупак на ўсіх узроўнях улады;
• павелічэнне ўдзелу грамадзянскай супольнасці ў працэсе прыняцця рашэнняў на ўсіх узроўнях.

Малдаўскі палітолаг Дыяніс Чэнуша мяркуе, што справаздача Еўракамісіі больш пазітыўная, чым сітуацыя ў рэальнасці.

"Рэформы ў галіне правасуддзя і барацьбы з карупцыяй застаюцца праблемнай зонай. У любым выпадку, у нас ужо ёсць пазітыўны сігнал ад ЕС аб пачатку перамоваў. Брусэль, нават пры не зусім якасных рэформах, вырашыў даць дабро ў сілу палітычных пераваг і стратэгічных інтарэсаў", — адзначыў у інтэрв'ю NewsMaker.


Украіна

Украіна таксама атрымала статус кандыдата 23 чэрвеня 2022 года. На шляху да сяброўства ў Еўрасаюзе Кіеву неабходна было вырашыць 7 задач:

• укараніць заканадаўства аб працэдуры адбору суддзяў Канстытуцыйнага суда;
• завяршыць праверкі прыстойнасці кандыдатаў у члены Вышэйшага савета юстыцыі і адбор кандыдатаў у Вышэйшую кваліфікацыйную камісію суддзяў;
• узмацніць барацьбу з карупцыяй, у тым ліку завяршыць прызначэнне новага кіраўніка спецыялізаванай антыкарупцыйнай пракуратуры і новага дырэктара Нацыянальнага антыкарупцыйнага бюро;
• прывесці ў адпаведнасць заканадаўства аб барацьбе з адмываннем грошай стандартам FATF і прыняць стратэгічны план рэфармавання праваахоўнага сектара;
• рэфармаваць медыягаліну — прывесці заканадаўства ў адпаведнасць з дырэктывай ЕС аб аўдыёвізуальных медыяпаслугах;
• увесці "антыалігархічны закон";
• завяршыць рэформы заканадаўчай базы ў дачыненні да нацыянальных меншасцяў.

Кіраўнік Еўракамісіі Урсула фон дэр Ляен заявіла, што Кіеў выканаў "больш за 90% неабходных задач, пастаўленых год таму". Яна сказала, што перамовы аб уступленні ў ЕС пачнуцца пасля таго, як Украіна выканае дадатковыя ўмовы:

• па барацьбе з карупцыяй;
• правядзенне лабісцкай дзейнасці ў адпаведнасці з еўрапейскімі стандартамі;
• абаронай правоў нацыянальных меншасцяў.

Hromadske раней паведамляла, што "Вярхоўная Рада прыняла ўсе законапраекты, неабходныя для пачатку перамоваў аб уступленні Украіны ў Еўрапейскі саюз". Дэпутаты рады ў тым ліку падтрымалі еўраінтэграцыйны законапраект аб фінансавым маніторынгу палітычна значных асоб (PEP — politically exposed persons). Гаворка ідзе пра асоб, надзеленых важнымі дзяржаўнымі функцыямі, праз што ўзрастаюць карупцыйныя рызыкі. Аднак праблемы карупцыі дагэтуль не пераадоленыя і ў прыватнасці ўплываюць на абароназдольнасць краіны.


Грузія

Грузія статус кандыдата на сяброўства ў ЕС атрымае, магчыма, у снежні 2023 года. На шляху да Еўрасаюза Тбілісі выканаў 3 з 12 пастаўленых крокаў. Еўракамісія чакае ад грузінскіх уладаў правядзення рэформаў па 9 напрамках:

• барацьба з дэзінфармацыяй і маніпуляваннем замежнай інфармацыяй пра Еўрасаюз і еўрапейскія каштоўнасці;
• павышэнне ўзроўню захавання замежнай палітыкі і палітыкі бяспекі ЕС;
• рашэнне праблемы палітычнай палярызацыі;
• забеспячэнне свабоднага, справядлівага і канкурэнтнага выбарчага працэсу, асабліва на выбарах 2024 года, поўнае выкананне рэкамендацыі БДІПЧ / АБСЕ; завяршэнне выбарчай рэформы;
• паляпшэнне ажыццяўлення парламенцкага нагляду, асабліва за службамі бяспекі; забеспячэнне інстытуцыйнай незалежнасці і бесстароннасці ключавых інстытутаў, у прыватнасці, Цэнтральнай выбарчай адміністрацыі, Нацыянальнага банка і Нацыянальнай камісіі па камунікацыях;
• завяршэнне і рэалізацыя цэласнай і эфектыўнай судовай рэформы, уключаючы комплексную рэформу Вышэйшага савета юстыцыі і пракуратуры; поўнае выкананне рэкамендацыі Венецыянскай камісіі;
• забеспячэнне эфектыўнасці, інстытуцыйнай незалежнасці і бесстароннасці антыкарупцыйнага бюро, Спецыяльнай следчай службы і Службы абароны персанальных звестак; 

• у рамках інклюзіўнага працэсу выканаць рэкамендацыі Венецыянскай камісіі, якія тычацца гэтых органаў;
• паляпшэнне бягучага плана дзеянняў па рэалізацыі шматсектаральнага, сістэмнага падыходу да дэалігархізацыя ў адпаведнасці з рэкамендацыямі Венецыянскай камісіі;
• паляпшэнне абароны правоў чалавека, у тым ліку забеспячэнне свабоды сходаў і выказвання меркаванняў; расследавання выпадкаў гвалту ў дачыненні да ўразлівых груп, работнікаў СМІ і актывістаў, прыцягнення да адказнасці арганізатараў і вінаватых гвалту; кансультаванне і ўзаемадзеянне з грамадзянскай супольнасцю.

"Самай вялікай праблемай з'яўляецца няздольнасць рэфармаваць Вышэйшы савет юстыцыі. Што тычыцца барацьбы з карупцыяй, Еўракамісія піша, што Грузія дамаглася пэўнага прагрэсу ў гэтым кірунку, аднак неабходныя далейшыя крокі для дапрацоўкі плана дзеянняў па дэалігархізацыі і пачатку яго рэалізацыі", — піша JamNews.