Як не стаць ахвярай уласных сваякоў падчас дзяльбы спадчыны

30/11/2023 - 15:51

Родныя брат і сястра дзеляць спадчыну / @rubanau_collage

Сямейныя адносіны — рэч складаная. А ідэальныя сем'і — вялікая рэдкасць. Але нават у іх часта ўзнікаюць сваркі, звады і лаянка, асабліва калі даходзіць да дзяльбы спадчыны.

У рэдакцыю Еўрарадыё звярнулася чытачка з просьбай растлумачыць сітуацыю, якая склалася ў яе адносінах з родным братам пасля смерці іх пажылой маці.

Марына (імя змененае), як і яе брат, ужо ў пенсійным узросце. Апошнія некалькі гадоў яна жыла і даглядала сваю маці ў двухпакаёвай кватэры, пры гэтым брат удзелу ў гэтым не браў. Раней Марына вусна дамовілася з братам, што пасля смерці пажылой жанчыны кватэра адыдзе менавіта ёй.

Маці памерла, аднак брат слова не стрымаў і цяпер патрабуе палову кватэры. Жанчына таксама расказала, што некалькі гадоў таму давала яму грошы на будаўніцтва гаража. Цяпер жанчына хоча адстаяць свае правы, але не ведае, як гэта зрабіць.

Еўрарадыё звярнулася да юрыстаў і высветліла, што рабіць Марыне, ці зможа яна адстаяць сваю кватэру і на чый бок стане суд, калі да яго дойдзе справа.

Без тэстамента вусныя дамоўленасці не маюць сілы

Юрыстка Аляксандра (імя змененае) расказала, што калі спадчынадавец, то-бок маці Марыны і яе брата, не пакінуў тэстамента, то спадчыну дзеляць па законе.

— Дзеці спадчынадаўца цягам шасці месяцаў абавязаныя звярнуцца ў натарыяльную кантору па месцы рэгістрацыі памерлага, падаць заяву пра ўступленне ў спадчыну. Па заканчэнні паўгода яны абое атрымліваюць пасведчанне пра права на спадчыну па ½ долі кожнаму на кватэру.

Юрыстка адзначае, што калі няма тэстамента, то вусныя дамоўленасці не будуць мець ніякага значэння.

— З пункту гледжання судовай спрэчкі яны бескарысныя нават калі сын не дапамагаў даглядаць маму. Чыста па-чалавечы, вядома, зразумела, што яна мае больш правоў на гэтую кватэру, але для закона гэта не важна. Тое самае датычыць і грошай, якія яна давала яму на будаўніцтва гаража: калі няма распіскі, то нічога даказаць не атрымаецца, — адзначае экспертка.

Пры ўмове, калі спадчынадаўца ўсё ж склала тэстамент на карысць дачкі, то, паводле адвакаткі, сын пазбаўляецца права на кватэру. Але паколькі абое спадчыннікаў — пенсіянеры, сітуацыя складзецца па-іншаму.

— У гэтым выпадку сын, незалежна ад зместу тэстамента, будзе мець права на абавязковую долю. Абавязковая доля разлічваецца з усёй спадчыннай маёмасці, і калі гэта толькі кватэра, то сын зможа разлічваць мінімум на палову ад таго, што яму належала па законе. Іншымі словамі — на ¼ ад плошчы кватэры.

Паводле Аляксандры, калі мужчына палічыць сябе пакрыўджаным, што яго не ўключылі ў спадчыннікі, то дамагчыся чаго-небудзь праз суд будзе вельмі складана.

— Ён можа зрабіць упор на тое, што маці не ўсведамляла сваіх дзеянняў, складаючы тэстамент, і звярнуцца ў суд з мэтай аспрэчыць дакумент. Але для гэтага неабходныя медыцынскія дакументы, якія б пацвердзілі, што спадчынадаўца сапраўды была не ў сабе. Суд можа выслухаць сведак з абодвух бакоў, з іх аргументамі "за" і "супраць", аднак рашэнне будзе вынесенае выключна з дапамогай пасмяротнай экспертызы пра стан здароўя на той момант іх маці.

Лепш скласці дамову рэнты пры жыцці спадчынадаўца

Былая адвакатка, юрыстка Free Belarus Center Альвіна Мінзагава тлумачыць, што ўсе дамоўленасці наконт нерухомай маёмасці мусяць быць зацверджаныя ў натарыуса пісьмова і ў адпаведнай форме.

— Калі сястра з братам вусна дамовіліся, што сястра даглядае маму і за гэта ў спадчыну атрымае кватэру, то для абароны сваіх правоў у судовым парадку ў яе не будзе прававых падстаў. Па факце ўласніцай кватэры была мама, і ў момант смерці адкрылася спадчына на ўсю яе маёмасць.

Паводле адвакаткі, для суда ўсе вусныя дамоўленасці, асабліва калі справа датычыць нерухомасці, не маюць значэння, бо іх нічым нельга пацвердзіць.

— Каб пазбегнуць такой сітуацыі, можна заключыць дамову пажыццёвага ўтрымання яшчэ пры жыцці спадчынадаўца. Атрымальнік рэнты перадае сваю нерухомую маёмасць ва ўласнасць плацетніку рэнты, а платнік рэнты абавязваецца яго ўтрымліваць.

Абавязанне ўтрымання можа прадугледжваць прадстаўленне жылля для пражывання, забеспячэнне прадуктамі харчавання, куплю адзення, догляд, калі гэтага патрабуе стан здароўя. Усе гэтыя ўмовы прапісваюцца ў дамове. Такая дамова падлягае абавязковаму натарыяльнаму засведчанню, — кажа юрыстка.

Альвіна кажа, што такія дамовы — рэдкая для Беларусі з'ява і часцяком людзі выбіраюць альбо дамову дарэння, альбо тэстамент.

— Але гэтыя варыянты таксама складана назваць ідэальнымі. Падчас заключэння дамовы дарэння права ўласнасці адразу ж пераходзіць на абдоранага і не гарантуе таго, што былога гаспадара кватэры будзе хтосьці ўтрымліваць. А ў выпадку з тэстаментам уразлівым застаецца спадчыннік, бо дакумент можна перапісаць або адмяніць, а спадчыннік пра гэта нават не даведаецца.

У гэтай сітуацыі, каб пазбегнуць сварак са сваякамі, юрыстка парэкамендавала б заключыць дамову рэнты, бо яна найбольш падыходзіць па ўсіх умовах.