Спартовыя трэнеры і інструктары могуць страціць працу. Што адбылося і як быць?

10/10/2023 - 15:53

Ёгай давядзецца займацца дома / pixabay.com

"Калі пасля 1 студзеня трэнер па ёзе (і многіх іншых відах спорту) будзе працягваць працаваць без акрэдытацыі, гэта прыраўняюць да занятку незаконнай прадпрымальніцкай дзейнасцю". Пра гэта папярэджвае начальнік аддзела фізічнай культуры Міністэрства спорту Пётр Воран, якому Еўрарадыё патэлефанавала ад імені нашай слухачкі Анастасіі.

Дзяўчына баіцца закрыцця студыі ў Мінску, у якой працуе трэнер, што атрымаў адукацыю не ў Беларускім універсітэце фізічнай культуры, а на практычных семінарах у Індыі.

Прычынай клопату стала ўвядзенне дзяржаўнай акрэдытацыі на права весці заняткі развіццём фізічнай культуры і спорту. Па законе да канца 2023 года яе павінныя атрымаць і фітнес-клубы, і трэнажорныя залы, і супрацоўнікі розных спартовых секцый, і самі трэнеры. Асноўнае патрабаванне — наяўнасць беларускага дыплома па спецыяльнасці "Трэнер па спорце".

Як успрымаюць гэтыя ўмовы спартоўцы і чыноўнікі? Як быць, калі трэнер не мае запаветнага дзяржаўнага дакумента, але можа пахваліцца пры гэтым і сваімі рэкордамі, і рэкордамі сваіх выхаванцаў? А што рабіць, калі атрымліваў адукацыю за мяжой, і навошта наогул дзяржава вырашыла чарговым разам ускладніць жыццё сваім грамадзянам?

Еўрарадыё паспрабавала знайсці адказы на гэтыя і іншыя пытанні.

Што кажуць у Міністэрстве спорту і турызму

— Калі нарадзіўся такі закон, значыць былі пытанні, — перакананая кансультантка аддзела спартовага рэзерву Іна Лабкова, у якой Анастасія пытае, што стане са спартоўцамі, якія не атрымаюць дзяржаўнай акрэдытацыі і не пацвердзяць свайго звання трэнера.

Спецыялістку бянтэжаць спартоўцы, якія трэніруюцца без допуску да выкладчыцкай дзейнасці, маўляў, хто яны наогул такія? Абараняючы свой пункт гледжання, суразмоўніца прыводзіць асабісты прыклад:

— У мяне два дыпломы: фізкультурны і эканамічны. Я ведаю ўсю анатомію, фізіялогію. У мяне ў дыпломе напісана, кім я магу працаваць. Я магу працаваць трэнерам, бо я ведаю методыку падрыхтоўкі, я ведаю на памяць вучэбную праграму — дзейную і папярэднюю, я ведаю правілы судзейства спаборніцтваў і гэтак далей. Як працуюць людзі без дыплома? Вы ж разумееце…

У той жа час жанчына ўспамінае, што многія яе былыя аднакурснікі працуюць сёння не па тых відах спорту, якім вучыліся ў ВНУ. Атрымліваецца, што ўсім гэтым спартоўцам давядзецца зноў ісці вучыцца? Нягледзячы на ўсе заслугі і дасягненні, абы ў паперцы было пазначана, што яны трэніруюць менавіта ў той сферы, у якую прыйшлі пасля атрымання дыплома? Са слоў спецыялісткі, гэта не так.

— Галоўнае, каб у вас быў допуск да занятку педагагічнай дзейнасцю ў адпаведнасці з пастановай №3 Міністэрства спорту. Паглядзіце, што напісана ў дыпломе — спецыялізацыя, кваліфікацыя. Калі вы заканчвалі Універсітэт культуры, там павінен быць і допуск.

Спецыяліст кажа, што такая сітуацыя ў Беларусі ўпершыню. Эксперымент, па выніках якога, магчыма, будуць уносіцца нейкія змены. Але пакуль людзі збіраюць дакументы, перавучваюцца або абараняюць сваю кваліфікацыю, атрыманую за мяжой.

— А як быць тым, хто не атрымае акрэдытацыі? Чым зарабляць на жыццё?

— Можна паспрабаваць сябе ў нейкай іншай галіне, якая не трапляе пад фізічную культуру. Ёсць пастанова Міністэрства спорту і турызму №29 ад 5 мая 2023 года аб відах дзейнасці, якія адносяцца да гэтай сферы. Там ёсць і ёга, і заняткі на трэнажорах, і скандынаўская хадзьба... А вось айкідо, напрыклад, уключыць забыліся.

То-бок з ёгі — у айкідо... Вось такія перспектывы.

Навошта Лукашэнка ўскладняе беларусам жыццё?

На гэтае пытанне Еўрарадыё адказвае сябра Свабоднага аб'яднання спартоўцаў (BSSF), трэнер па каратэ з 23-гадовым стажам Віталь Рак.

— Я бачу, што там ёсць некалькі мэтаў. Па-першае, такім чынам дзяржава хоча адсеяць нелаяльных. Самыя дзёрзкія ўжо альбо ў турме, альбо за мяжой. Цяпер чарга дайшла да тых, каго нельга было пасадзіць ці проста звольніць. За імі нібыта і няма нічога такога, але яны проста падазроныя. Не выдаць такім людзям ліцэнзію вельмі проста, бо правілы ў Беларусі пішуцца так, каб іх было немагчыма цалкам выканаць. Але нават калі атрымалася, усё роўна заўсёды застаецца магчымасць вас пакараць.

Па-другое, тых спартоўцаў, якім ліцэнзіі выдалі, будуць трымаць на кароткім ланцужку. Такая гульня: крок налева, крок направа, тузанешся, паставіш няправільны лайк — цябе пазбаўляюць акрэдытацыі і магчымасці займацца трэнерскай дзейнасцю.

І яшчэ адзін важны для дзяржавы момант — зрубіць грошай. Я ведаю, што ў каратэ многія працавалі, не маючы профільнай адукацыі, але маючы адукацыю настаўніка фізкультуры. Напрыклад, ты настаўнік фізкультуры па адукацыі, майстар спорту па каратэ, тэхніку і методыку ведаеш — у прынцыпе, можаш працаваць. Цяпер трэба ісці атрымліваць кваліфікацыю. І гэта не бясплатна.

— Можа, Лукашэнка проста вырашыў чарговым разам прыціснуць іпэшнікаў?

— Для гэтага ў яго ёсць іншыя механізмы. У першую чаргу гэта максімальны кантроль за рабамі. Таму што ў Беларусі цяпер каставы лад: дзве найвышэйшыя касты — гэта лукашысты і мянты, усе астатнія — гэта рабы. Усе законы пішуцца, каб было лягчэй кантраляваць рабоў.

Ну і, упэўнены, акрэдытацыі могуць пазбавіць нават за тое, што ў зале не вісіць герб або сцяг. У выніку мы прыходзім да таго, што твае прафесійныя навыкі не так важныя, як лаяльнасць і дэманстрацыя гэтай лаяльнасці. Здарылася тое, што казалі разумныя людзі ўжо па першым часе гэтых рэпрэсій: спачатку разбіраюцца з тымі, хто супраць. Потым — з тымі, хто недастаткова за. А потым — з тымі, хто за, але не на 100 адсоткаў.

На гэтым фоне мяне здзіўляюць людзі, якія ў 2020 годзе нешта посцілі і падтрымлівалі народ, а цяпер пераабуліся: павесілі сабе чырвона-зялёныя аватаркі, дзвюма рукамі за Лукашэнку... Я думаю, што ім таксама ўсё ўспомняць. Гэта справа часу. Усё засканаванае, сабранае ў папачкі. Цяпер як ты ні махай чырвона-зялёным сцягам, прыйдзе і твой час.

— Якія глабальныя наступствы будуць для ўсяго спартовага сектара Беларусі?

— Такія ж, як і для ўсіх астатніх. Акрамя выхавання дубаломаў у Акадэміі МУС або ў Вайсковай акадэміі — поўная дэградацыя. Калі мы гаворым пра трэнерскую працу, ідзе гаворка пра педагогіку. Дзіця не слухае, што ты кажаш, яно глядзіць на тое, што ты робіш. Калі яно бачыць перад сабой няўпэўненую постаць, якая баіцца начальства, баіцца нешта не тое зрабіць — зразумела, што такая фігура не можа выхаваць моцнай асобы ў спорце. А каб паказаць вынік у спорце, трэба быць моцнай асобай: мець унутраны стрыжань, выходзіць і перамагаць. Але з такім менталітэтам гэта немагчыма, таму мы назіраем дэградацыю ўжо цяпер.

Каб ты даваў вынік як трэнер, ты павінен занурыцца ў сваю працу на сто адсоткаў, а не адцягвацца на ідэалогію. Ты не павінен баяцца таго, што да цябе прыйдуць і прыдзяруцца, што ў цябе сцяжок вісіць не таго памеру. Вы павінныя пагрузіцца ў працэс.

Гэта дэградацыя... Ну і не забываем пра санкцыі. Цяпер спартоўцы, якія застаюцца ў Беларусі, спаборнічаюць у асноўным альбо паміж сабой, альбо ў Расіі, альбо на нейкіх унутраных спаборніцтвах СНД. Гэта дрэнна.

— Зразумела, што гэтыя спартоўцы знаходзяцца ў ізаляцыі, — дапаўняе калегу шматразовы чэмпіён і ўладальнік Кубка Беларусі, экс-трэнер гандбольнага клуба "Віцязь" Канстанцін Якаўлеў. — Ім няма куды расці і імкнуцца. Будзе пэўны ўзровень чэмпіянатаў краін СНД. Вышэй не скокнеш. Калі правесці апытанне сярод замежнікаў, вельмі маленькі працэнт адкажа, маўляў спорт па-за палітыкай, хай удзельнічаюць. Чым больш у цябе моцных супернікаў і ты бярэш удзел у спаборніцтвах розных краін свету, тым хутчэй ты расцеш і мацнейшым становішся. А тут расці ў прынцыпе няма куды.

Атрымліваецца, што цяпер мы назіраем як за знешняй, так і за ўнутранай ізаляцыяй.

Ці будзе новы адток спартоўцаў за мяжу?

На думку Віталя Рака і Канстанціна Якаўлева, пасля ўвядзення абавязковай акрэдытацыі ахвочых пакінуць краіну дадасца. Іншае пытанне — гэта магчымасці, якіх становіцца ўсё менш. Суразмоўцы Еўрарадыё перакананыя, што адток беларусаў і перспектыва дэмаграфічнай катастрофы турбуюць Лукашэнку. Сёння галоўная мэта рэжыму — утрымаць беларусаў дома і максімальна іх кантраляваць.