Эпідэмія бяздомнасці: гісторыі выжывання падчас пандэміі COVID-19 з пяці краін

Эксперты прадказваюць: за каранавірусам, хутчэй за ўсё, пойдуць услед іншыя, не менш небяспечныя выклікі. Адзін з іх — эпідэмія бяздомнасці. Расказвае "Медиасеть".

Украіна: каша і мыла

Ужо цяпер да войска бяздомных у многіх гарадах свету далучыліся людзі, якія раней перабіваліся часовымі падпрацоўкамі, а цяпер страцілі гэты нестабільны даход, а разам з ім — магчымасць аплаціць начлег у танным хостэле. Літаральна ўчора чалавек быў грузчыкам або рознарабочым, а сёння начуе на лаўцы ў скверы і правярае смеццевы бак. Пройдзе зусім няшмат часу — і ён не будзе адрознівацца ад людзей, якіх прынята цурацца і называць словам "бомж".

Вуліца зацягвае. Большасць людзей, якія засталіся без прытулку ў каранцін, хутчэй за ўсё, ужо не змогуць вярнуцца да звычайнага жыцця, тлумачыць Таццяна Віткоўская, валанцёр, разам з якой журналісты ўкраінскага выдання "Заборона" прайшліся па вуліцах Кіева. Спачатку Таццяна проста пакідала кантэйнеры з гарачай кашай каля смеццевых бакаў, але потым зразумела, што адчувае патрэбу перадаць людзям ежу з рук у рукі.

Выходзячы з дома, Таццяна заўсёды бярэ з сабой мыла. Наўрад ці гэта відавочна абывацелю, але для чалавека, які апынуўся на вуліцы, кавалак мыла можа быць не менш каштоўным, чым талерка гарачай ежы.

З увядзеннем каранцінных абмежаванняў кіеўскія бяздомныя страцілі доступ да чыстай вады і не могуць карыстацца туалетамі: вакзалы, дзе можна было гэта зрабіць, цяпер закрытыя і памыцца можна толькі пры пітных фантанчыках. У эпідэміі гэта робіць бяздомных асабліва ўразлівымі.

У адрозненне ад іншых людзей кіеўскія валанцёры не могуць закрыцца на каранцін — яны прыходзяць да сваіх падапечных, як і да эпідэміі. Адну з такіх сустрэч зняла фотакарэспандэнтка ўкраінскага анлайн-тэлебачання "Грамадскае".  

Беларусь: вулічная медыцына

Раздача ежы ва ўсіх гарадах адбываецца аднолькава: людзі выстройваюцца ў чаргу, валанцёры просяць іх захоўваць дыстанцыю. У Мінску такія раздачы праходзяць у цэнтры горада, у Міхайлаўскім скверы. У адну з субот тут пабывалі журналісты незалежнага беларускага рэсурсу "Еўрарадыё".

Карына Радчанка — студэнтка лячэбнага факультэта медуніверсітэта, цяпер яна працуе медсястрой, а ў суботы вось ужо два гады прыходзіць у Міхайлаўскі сквер з аптэчкай.

"Калі ў чалавека раны, апёкі, мы накіроўваем у траўмапункт, патрэбна экстранная дапамога — выклікаем хуткую, — кажа Карына. — Але апрацаваць рану, перабінтаваць мы можам".

Ёмістая аптэчка Карыны падзелена на адсекі, кожны з якіх падпісаны: "кашаль", "сэрца", "алергія". Яшчэ тут ёсць аддзяленне "магія" — спецыяльна для тых, у каго нічога не баліць, але Карына бачыць — чалавек мае патрэбу ва ўвазе і суразмоўніку.

"Магія" — гэта вітамінкі, якія выклікаюць эфект плацэба", — тлумачыць яна. І хоць сярод бяздомных сапраўды вельмі шмат тых, каму патрэбны сапраўдныя лекі, "магія" па-ранейшаму вельмі актуальная.   

Малдова: адзіны выбар

Выжыць у заблакаваным горадзе было б немагчыма, калі б не кішынёўскія валанцёры. Яны дамовіліся з рэстаранамі — і цяпер рэстараны прымаюць удзел у дабрачыннай акцыі і бясплатна даюць ежу тым, хто не можа яе купіць. Валанцёры кінулі кліч у грамадстве — і цяпер збіраюць ахвяраванні ў насельніцтва, у асноўным мыла і іншыя прадметы гігіены, якія таксама вельмі патрэбныя.

Сярод бяздомных ёсць людзі рознага полу, узросту і стану здароўя. Галоўнае і самае сумнае, што іх аб'ядноўвае ў Малдове, — поўная адсутнасць выбару. У цяперашні час, нягледзячы на намаганні актывістаў, з якімі пагаварылі журналісты малдаўскай газеты Ziarul de Garda, у краіне не існуе цэнтра для людзей, якім няма дзе жыць, — адзіны, у які можна было прабіцца хоць бы камусьці, цяпер закрыты на каранцін.  

Расія: доктар Жэня

"Быў у мяне сябар, ён ляжаў на стане [ўладкаванае для начлегу месца на цеплатрасе]. Па цемры падышлі хатнія, моладзь, кінулі бутэльку з гаручай сумессю і падпалілі яго. Ён згарэў жыўцом. Прыехала паліцыя з трупавозкай, яго загрузілі і павезлі. Я потым пытаўся ў паліцыі, як ідзе справа з расследаваннем, дык мне адказалі, што справу закрылі. Маўляў, неасцярожнае абыходжанне з агнём, сам згарэў. А там, між іншым, быў сведка, такі ж валацуга, ён паспеў уцячы, а вось мой сябар — не. П'яненькі быў, не ў стане", — гэтую жахлівую гісторыю расказаў Улад, які ўжо 7 гадоў жыве на вуліцах расійскага Чэлябінска.

Улад пагутарыў з журналістамі незалежнага расійскага выдання "Новая газета" падчас візіту да бяздомных "доктара Жэні" — актывіста Яўгена Касоўскіх, які кожны тыдзень раздае ўсім, хто жыве ў нястачы, ежу, цёплае адзенне і лекі.

Са слоў Улада, чэлябінская паліцыя рэгулярна спрабуе "павесіць" на бяздомных нераскрытыя злачынствы. За гады жыцця на вуліцы самога Улада паспелі абвінаваціць у крадзяжы тэлефона, рабаванні вулічнага кіёска і рабаванні дома.

Таму ён імкнецца не трапляцца лішні раз на вочы паліцэйскім — асабліва на фоне эпідэміі:
"Яны адпраўляюць нас у нейкі лагер за горад. Кажуць, да канца пандэміі. Баяцца, што мы разнясём заразу".

Казахстан: страшны гарадок

Сабраць бяздомных і павезці іх прэч з вачэй — даволі звыклая схема. Яе апрабавалі, напрыклад, у Алматы. Тут бяздомным вылучылі месца ў прамысловай частцы горада: за цяжкімі металічнымі варотамі з папярэджаннем на трох мовах — “Увага! Зона рызыкі COVID-19" — па чутках, разбіты палатачны лагер. Нягледзячы на цэлы шэраг зваротаў у афіцыйныя структуры, рэпарцёрам-расследавальнікам казахстанскага інтэрнэт-часопіса Vласть так і не ўдалося пракрасціся за змрочны паркан прамзоны, адведзенай пад часовы гарадок для бяздомных.   

Тым часам чуткі пра гарадок ходзяць самыя змрочныя. Вось што расказвае чалавек, які назваў сябе былым жыхаром лагера, якому ўдалося з яго ўцячы:

"Там людзей забіваюць, там іх голадам мораць. Вось шчыра. І САХР [спецыяльны атрад хуткага рэагавання], ён не шкадуе людзей, ён проста збівае. Да смерці. Калі з палаткі выйшаў — б'е. Вады папрасіць хацеў — б'е. І забілі траіх чалавек. Канкрэтна дубінкамі забілі. Кулакамі не б'юць, дубінамі збіваюць", — сказаў малады чалавек, якога журналісты называюць Русланам.

За дзень да завяршэння дзеяння рэжыму надзвычайнага становішча ў Казахстане, 10 траўня, гарадок для бяздомных закрылі, а іх саміх выпусцілі назад на вуліцы. Праваабаронцы цяпер спрабуюць даведацца, ці дапамаглі хоць каму-небудзь з іх з уладкаваннем у дамы састарэлых або іншыя ўстановы. Самі бяздомныя пацвярджаюць жорсткае абыходжанне ў лагеры падчас знаходжання там.