Кактэбель: Той, хто не разумее джаз, проста не разумее сябе

21/09/2010 - 17:54

... і што прымушае прыхільнікаў гэтай музыкі штогод адпраўляцца на джазавыя фестывалі свету.

Ужо восьмы раз у Крыме, у мястэчку, якое годна завуць "краінай каньякоў" прайшоў фестываль Джаз-Кактэбель. Фестываль свабоднай музыкі прэзентуе як традыцыйны джаз, так і зусім нязвыклыя прыхільніку класічнага джазу эксперыменты.

Сёлета музыка была настолькі разнастайнай, што дваццацітысячная аўдыторыя фестывалю стракаціла тусоўкамі ад неахайных хіпі да гарадскіх стыляг і строгіх цётачак у капелюшах і сукенках.

Чым прыцягвае джаз усіх гэтых, здавалася б, розных людзей, я і паспрабавала высветліць. Усе чатыры дні фестывалю я блукала з дыктафонам у руках, і гутарыла пра джаз і яго незвычайна моцную прывабнасць з людзьмі, якія прыехалі на фестываль, з артыстамі і арганізатарамі.

Яўгенія Стрыжэўская, адна з арганізатараў фестывалю, лічыць, што джаз падобны на тэатр. Раней Жэня працавала музычнай журналісткай, вывучала музыку, пісала пра выканаўцаў, а потым ёй усё надакучыла і яна стварыла сваё канцэртнае агенцтва і ўжо не першы год дапамагае фестывалю Джаз Кактэбель. Часам, нават удзельнічае ў джэмах з артыстамі і вельмі хораша спявае! Але, вернемся да размоў. Такім чынам, што ж прыцягвае людзей да джазу?

Жэня: "Чаму я лічу, што джаз гэта самая лепшая музыка: таму што ні ў якой іншай музыцы не знойдзеш столькі свабоды і столькі магчымасцяў, якія ёсць у джазавай музыцы. Вось, чаму джазавыя музыкі самыя лепшыя музыкі ў свеце? Таму што яны граюць усё. Большасць з іх маюць выдатную класічную адукацыю, джазавых музыкаў няграматных у прынцыпе не існуе, гэта заўсёды людзі з вельмі высокім і правільным густам. Такія людзі могуць нарадзіцца толькі з самай лепшай музыкі. З Джазу. Так, у гэтай музыцы цяпер ужо няма выразных межаў. Цяпер джаз, гэта ўжо не тое слова, якое ўсіх пужала, напрыклад, у 50-я, 60-я гады.

Джаз - гэта стыль жыцця. Гэты стан душы. Гэта мора, якое ты бачыш у Кактэбелі, і яно на працягу пятнаццаці хвілін мяняе свае колеры восемдзесят тысяч разоў. Гэта людзі, якія ходзяць па вуліцах і ўсміхаюцца адзін аднаму. Гэта джаз! Таму што цяпер у інфармацыйным грамадстве ніхто не ходзіць, не ўсміхаецца. Усе заняты справамі, усё працуюць, зарабляюць грошы.

Джаз - гэта тэатр, гэта тое, што нараджаецца ў цябе на вачах, тое, што непаўторна. Магчыма, я трохі трагічна кажу, але гэта заўсёды шалёна захапляльна і шалёна цікава. Вось так".

Зорка фестывалю і, як яго празвалі, "грамадзянін Кактэбелю" Карл Фрыерсан (Karl Frierson), шыкоўны фанк-джазавы вакаліст, вядомы па праекце De-Phazz, паспрабаваў разгледзець прывабнасць джазу з пункту гледжання і выканаўцы і слухача:

"Мяне ў джазе захапляе асаблівая сувязь паміж музыкамі. Гэта падобна на кола, якое замыкаецца, калі ўсе музыкі выходзяць на сцэну. Гэта сувязь перасоўваецца паміж людзьмі, і дзіўным чынам усе разумеюць, што адбываецца.

Што я яшчэ люблю ў джазе, дык гэта спантаннасць. На сцэне я вельмі непрадказальны, і мне падабаецца адчуваць сувязь з музыкамі, калі мы разам быццам бы рэжысуем адну вялікую прыгоду. І ўсё роўна, якім чынам, але мы ўсё адно прыйдзем да нейкай кропкі ўзаемнага задавальнення і захаплення.

Як слухач джазу, я шаную свабоду, якую джазавыя музыкі выражаюць праз ігру. Вакалісты, саксафаністы… Вось, напрыклад, саксафаніст вывучаў класічную музыку і ўсё такое, але яго ўнутраная музыка, ён сам выражаюцца ў джазе. Джаз дае табе магчымасць выразіць сябе.

Уявім, што я такі саксафаніст. Я граю класіку, поп-музыку, працую лабухам у рэстаране, але, толькі, калі я граю джаз, я выпускаю вонкі сябе сапраўднага. Я выражаю сябе сапраўнага праз саксафон. Вось менавіта гэты момант я люблю назіраць, калі слухаю джаз. Часта, выступаючы на сцэне, я раблю крок назад, і нейкі час назіраю за музыкамі, як слухач. Я слухаю і назіраю, і гэта мне вельмі падабаецца.

На сцэне я ўпадаю ў нейкі транс, быццам бы я ў іншым свеце. Часта я не ведаю, што раблю на сцэне, не разумею. Быццам бы нейкі дух джазу кіруе мной, і пачынаю задумвацца над тым, што я проста медыум. У сусвеце шмат энергіі, а я перадатчык, як радыё.

Я атрымліваю яе, і перадаю слухачам так, як адчуваю, вызваляючы энергію сусвету для іншых людзей. І то, як людзі адгукаюцца на гэта, па-за маёй уладай. Проста я шчасліўчык, я бласлаўлёны, таму што вібрацыі, якія я перадаю людзям, даходзяць да свайго адрасата. І гэта дзіўная рэч!

Ганна Чайкоўская, выканаўца, якую называюць украінскай Элай Фіцджэральд, упэўнена, што джаз - гэта хутчэй эмоцыі, чым музыка. Аня пагаварыла са мной, выйшла на сцэну, і пасля свайго выдатнага сэта сіганула ў мора ў адной цяльняшцы:

"За дваццатае стагоддзе, якое ёсць стагоддзе джазу, джаз трансфармаваўся і развіўся ў такую колькасць разнастайных кірункаў, што цяпер сказаць, што ёсць джаз, зусім немагчыма. У паняцце джаз упісваецца велізарная колькасць музыкі, і кожны чалавек напэўна знаходзіць у ім штосьці сваё. Калі ў вашым жыцці ёсць нешта апроч "умца-умца", то на джазавым фестывалі вы знойдзеце нешта, што сапраўды вас кране.

Напрыклад, я люблю свінг. Я вельмі люблю прама вось сапраўдны такі "цыц-тт-цыц-тт-цыц…" (напявае свінг), але разам з гэтым я люблю і рэгі, і блюз, і масу іншай музыкі, але менавіта на сцэне ты адключаеш мозг, усё змешваецца, і вось тады ты ловіш кайф. Джаз - гэта спантаннасць. Гэта не вывераныя на сто адсоткаў рэчы. Гэта эмоцыі, якія здольныя крануць душу, таму што гэта жывое, гэта жыццё, якое нараджаецца на тваіх вачах".

Мужчына-нацыяналіст, джазавы музыка са Львова распавёў мне, што джаз здольны разумець і любіць кожны, а ў Кактэбель ён прыехаў выключна для таго, каб паслухаць беларускіх артыстаў. Пасля таго, як мы скончылі інтэрв'ю, мне быў зладжаны экзамен па сальфеджыа і вакальнаму майстэрству:

"Разумееце, джаз, гэта свайго роду філасофія! Яе не трэба камусьці навязваць, яе трэба разумець. Усё астатняе залежыць ад чалавека. Калі ён зразумеў, што джаз гэта тое, што яму ўласціва, ён будзе ездзіць на джазавыя фестывалі.

Глыбокі ўнутраны свет ёсць ва ўсіх. Разумець джаз - гэта больш тонкая матэрыя, якую трэба проста знайсці ў сабе. Разуменне джаза ёсць у кожным, таму што нашы продкі і продкі нашых продкаў - яны ўсё адно калісьці слухалі джаз. Той, хто кажа, што не разумее джаз, той проста не разумее самога сябе. Ён не разумее жыццё і, да таго ж, ён сто адсоткаў не быў у Кактэбелі".

Іншы мой суразмоўца прызнаўся, што да джазу яго прыцягнуў дрэнны густ музычных рэдактараў радыёстанцый:

"Джаз - гэта маё жыццё. Шчыра кажучы, я без яго жыць не магу і слухаю яго з раніцы да ночы. У мяне дома фанатэка проста велізарная! Моі заплаканы очі. У нейкі момант, гадоў дзесяць таму, я стаміўся слухаць наогул любое радыё і я пачаў слухаць толькі тыя дыскі, якія купляю. Цяпер я гэта ўсё працягваю рабіць, і джаз - гэта музыка, якая мяне натхняе на нешта. Я, вось, з раніцы ўстаю, пастаўлю Майлса Дэвіса, і я цэлы дзень зараджаны да непрыстойнасці! Ці, калі я ўвечары прыйшоў дадому, а мне там Дызі Гілеспі "па-па-ра-па-пам грае".

"Джаз - гэта пазітыў. Гэта тая музыка, слухаючы якую людзі ўсміхаюцца. Калі ты ідзеш скрозь натоўп людзей, які стаіць і глядзіць на сцэну, ты ідзеш і бачыш, што ўсміхаюцца ўсё, і гэта класна! Людзі, прыязджайце на джазавы фестываль у Кактэбель, гэта стане вашай другой натурай", - кажа жанчына, якая прыязджае на фестываль з самага яго пачатку і яшчэ ні разу не засталася расчараванай.

Малады чалавек, абдымаючы буталь крымскага Партвейну, з захапленнем распавёў мне пра тое, чаму ён любіць джаз, і чым асабіста яму спадабалася з'яўленне на фестывалі гурта "Даха-Браха":

"Чаму варта ездзіць на фестывалі джазавай музыкі? Ды таму, што джаз - гэта адсутнасць межаў. Сама музыка схіляе да імправізацыі, да выхаду за вызначаныя межы нават у межах аднаго стылю. Плюс да ўсяго, на дадзеным фестывалі, Джаз Кактэбель, адбываецца змешванне ўсялякіх розных стыляў, якія абсалютна не змешваюцца, напэўна, у вачах абывацеляў.

Напрыклад, мне вельмі спадабаўся ўкраінскі гурт "Даха-Браха". І сама прысутнасць гэтага гурта на фестывалі. Таму што, як аказалася, народная музыка ў сучасным асэнсаванні і ў такой падачы ўтойвае ў сабе вельмі многія глыбіні, да якіх варта прыслухоўвацца".

Дзяўчынкі, якія назіралі за фаершоу на набярэжнай, прызналіся, што цэняць джаз за яго інтэлігентнасць і свабоду:

"Для мяне гэта вельмі інтэлігентная музыка. Вельмі прыемная. Тая, дзе дастаткова рытму, мелодыкі, лірыкі. Хаця, кожны дзень я джаз не слухаю".

"За што я люблю джаз? Гэта так складана, гэта кашмар! Я ненавіджу такія пытанні, яны ставяць мяне ў тупік! (смяецца). Джаз - гэта свабодная музыка, дзе ты не ведаеш, чаго чакаць далей. Я люблю класічны джаз, і яшчэ не дарасла да фры джазу. Гэта, напэўна, як да Led Zeppelin дарасці, напэўна. Увогуле, у джазе мяне прыцягвае свабода і…. свабода"!

Набярэжная Кактэбелю ўяўляе сабой даўжэзную вуліцу з барчыкамі і крамкамі па абодва бакі. У адной з крам з усялякімі смачнасцямі маю ўвагу прыцягнуў танцуючы мужчына. Вядома ж, я не магла абмінуць яго, і не распытаць яго, чаму ён любіць джаз:

"Чаму джаз? У першую чаргу - рытм своеасаблівы, блытаны, палымяны такі, і гэта заўсёды цікава. Джаз заўсёды больш разнастайны за іншыя стылі, якія застаюцца ў сваім роўным ключы, і крок налева-направа - гэта ўжо не рок, не панк, не хэві-метал. А джаз - музыка імправізацыйная. Тое, што ствараюць музыкі на сцэне, раптам настолькі нечакана і прывабна, і часта яны самі гэта фіг паўтораць".

Укураная закаханая парачка вельмі далікатна і павольна вяшчала пра джаз, мякка павісшы на парапеце ля ню-джазавай сцэны:

"У джазе ёсць усё. Проста ўсё!" - кажа малады чалавек. І дзяўчына дадае: "Мяне прэ ад джазу таму што гэта музыка для цела. Музыка, якую адчуваеш усім целам. Але, напэўна, не ўсе людзі пруцца ад джазу, таму што не ўсе людзі пруцца ад цела, ха-ха".

Малады чалавек з раскошнымі сінімі вачамі так часта трапляў у поле майго зроку, што не пагаварыць з ім пра джаз я не магла. Ён прызнаўся, што зразумеў сапраўдную прыроду джазу ў той момант, калі аднойчы апынуўся на джазавым джэме ў Харкаўскім клубе:

"У Харкаве я паглядзеў усе гэтыя клубныя джазавыя конкурсы. У іх, джазмэнаў, конкурс - рэальны конкурс! Ідзе джэм, і на сцэну стаіць цэлая чарга! Прыкінь, там, з саксафонамі, з дудкамі, хто з чым, стаіць чарга! Рэальна! Народу - проста не прабіцца. Яны простыя хлопцы ў спартовых касцюмах, у іх такі азарт! Вось, такое я бачыў у Харкаве. Можа, я быў у іншым стане, але тады я проста празрэў, што джаз - гэта конкурс, гэта барацьба"!

Lisa Wassabi, юная ўкраінская выканаўца, якая прэзентавала свой жывы праект на Джаз-Кактэбелі лічыць, што джаз аб'ядноўвае людзей:

"Самае складанае - гэта растлумачыць гопніку, што такое джаз. Мне здаецца, што джаз цікавы хоць бы таму, што ён не такі масавы. А тое, што адбываецца ў Кактэбелі, гэта не толькі джаз, тут наогул усё у свеце. І калі джаз аб'ядноўвае такіх розных людзей, то гэта крута!

Джаз быў прыдуманы людзьмі, якія былі пад замком, і іх музыка была парывам да свабоды, братэрствам і аб'яднаннем людзей. Джаз - гэта вельмі дружная, добрая і цёплая музыка".

У кожным фестывальным сезоне ёсць свае героі. Напрыклад, на гэтым Джаз-Кактэбелі многім запомніўся "кіслотны дзядуля", які, відавочна, прыняў стымулятары, і вытанцоўваў усе ночы напралёт, перасоўваючыся ў танцы паміж людзьмі, якія стаяць перад сцэнай.

Не меней вядомай стала жанчына, якая абмахвала мужчын "травой-пая…нь", каб тыя не ведалі любоўных паражэнняў.

Быў і яшчэ адзін характэрны персанаж: мужчына ў капелюшы, які хахатаў, і чый смех разліваўся па ўсім узбярэжжы. Ён распавёў мне, што прыехаў на джазавы фестываль упершыню, таму што шмат чуў пра яго, але, на жаль, застаўся расчараваны, таму што джазу, якога чакаў, так і не пачуў:

"Мяне цікавіць іншае пытанне: чаму вось гэтыя ўсе людзі збіраюцца ў Кактэбелі, няўжо яны ўсё сапраўды любяць джаз? Няўжо, ім падыходзіць гэта культура, і яна пасуе іх ладу жыцця, іх паводзінам, знешнім выглядам? Вось, чаму яны ўсё збіраюцца тут? Мне здаецца, што ўся гэта субкультура прыляпілася да джазавага фестывалю зусім выпадкова і ніякага джазу на джаз-фестывалі ў Кактэбелі вы, б…дзь, не пачуеце.

Я ж ехаў папіць віна, папаліць, паплёскацца ў моры і паляжаць на пляжы, я думаю, як і большасць з тых, хто прыехаў у Кактэбель. Ну, і, вядома ж, паслухаць джаз"!

У матэрыяле выкарыстаны фатаграфіі з афіцыйнай старонкі групы фестывалю "Вконтакте": http://vkontakte.ru/club2102282