Пах мачы, калу, ірвотных мас, крыві і загнілых цел: гісторыі з Марыупаля

Марыупаль знаходзіцца ў аблозе ўжо больш за месяц. Гэта найважнейшы горад-порт, металургічны цэнтр поўдня Данецкай вобласці і адна з прыярытэтных мэт расійскага войска ў гэтай вайне. Захапіўшы Марыупаль, расійскія войскі змогуць забяспечыць сабе просты сухапутны калідор з Крыма ў "Л/ДНР". У гэтыя дні Марыупаль — адна з найстрашнейшых гарачых кропак на планеце.

Ужо амаль месяц у горадзе няма святла, газу, мабільнай сувязі, ацяплення, ежы і пітной вады. Тысячы людзей зачыненыя ў падвалах і бамбасховішчах праз бесперапынныя абстрэлы. Яны тыднямі не выходзяць на сувязь з блізкімі за межамі Марыупаля. Карэспандэнт нашых малдаўскіх партнёраў NеwsMaker Дзяніс Дзерменжы пагаварыў з тымі, каму ўсё ж удалося адтуль выбрацца і ў каго ў Марыупалі засталіся родныя.

Аляксандра Шаўчэнка: "Я атрымала скразное асколачнае раненне ў руку"

Двое дзяцей, да вайны працавала ў мясцовым гарсавеце. Выехала з Марыупаля 15 сакавіка.

24 лютага наша жыццё перавярнулася. Я была ў дэкрэце: маёй малой год і чатыры месяцы, старэйшай дачцэ 12 гадоў. Да дэкрэта я працавала ў Марыупальскім гарадскім савеце, у мужа — кавярня і гатэль.

У дэкрэце я паступіла на другую вышэйшую, каб потым пайсці ўгору па кар'ернай лесвіцы. Радаваліся таму, як наш горад квітнее і становіцца з кожным годам усё прыгажэйшым. Асабліва любілі шпацыраваць сям'ёй па нашым пірсе.

У самым пачатку вайны муж вымушаны быў пераехаць да сябе ў кавярню і гатэль, каб ахоўваць іх ад марадзёраў. Я засталася дома з дзецьмі, запрасіла да сябе куму з хроснікам — разам весялей, і дзецям не так страшна. Усё спрабавалі ўспрымаць з пазітывам. Ну няма вады — добра. Пайшоў дождж — дзякуй, будзем мыць дажджавой вадой. Няма святла — будзем ладзіць тэатр ценяў. Хаваліся і спалі ў калідорах.

У адзін дзень бамбіць сталі ўсё бліжэй і бліжэй да нашага дома, і муж забраў нас да сябе. Там былі балоны з газам, мы маглі гатаваць ежу. Але і гэты газ скончыўся. Варылі на вогнішчы баршчы, гарбату, рабілі аладкі.

Было пачуццё, што гэта як адзін доўгі дзень, які паўтараўся па крузе і станавіўся па нарастальнай усё страшнейшым. Сірэн ужо не было, але затое выразна чуваць былі гукі самалётаў над галовамі і пастаянныя выбухі.

Я хавала дзяцей у падушкі і пастаянна малілася. Ноччу 15 сакавіка будынак, у якім мы знаходзіліся, зазнаў паветраную атаку. Гэта вельмі страшна, як у 3D-фільме. Пасекла ўвесь будынак і ўнутры, і звонку. Нас трохі выратавалі матрацы, але я атрымала скразное асколачнае раненне ў руку.

Пасля гэтай атакі мы вырашылі, што дакладна будзем выбірацца з горада любымі шляхамі. Мы выязджалі, калі пад абстрэл трапіла калона аўтамабіляў. Ад гэтых выбухаў былі ямы велічынёй з басейн.

Мы ехалі, як у фільме: дарога наперадзе, а ззаду ўжо ўсё абстралянае, і ўсё, што ў цябе ў галаве: "Ну ўсё, зара мы".

Калі хтосьці і выжыў, то ў душах гэтых людзей ужо няма нічога, суцэльныя дзіркі. Я не разумею, як справіцца з гэтым болем і матываваць сябе жыць далей. Я нават не ведаю, што з маімі роднымі. Праўда толькі адна: і яна ў тым, што ў мяне больш няма дома. Я больш не магу дакрануцца да рук сваіх бацькоў і гадзінамі напралёт гутарыць з мамай на кухні.

Ганна Акімава: "Для іх мы — вымушаныя страты"

Пра сябе расказваць Ганна не захацела, выбралася з Марыупаля 17 сакавіка. На пытанне пра тое, як удалося выбрацца, кажа: "З Божай дапамогай".

Выбрацца можна, але не з усіх раёнаў горада. Многія адчайныя людзі ідуць пешшу па 5-9 км да населеных пунктаў, дзе не страляюць. І гэта вельмі небяспечна. Абстрэлы ў горадзе не спыняюцца. Народ ідзе пад свіст куль і выбухі снарадаў. На гэта не ўсе могуць адважыцца, і таму там яшчэ вельмі шмат пажылых людзей і сем'яў з маленькімі дзецьмі.

Два дні таму мама майго мужа змагла датэлефанавацца да нас, але гэта была літаральна адна хвіліна. Мы змаглі пачуць толькі, што яны жывыя і што тата ў лякарні з раненнем.

Мы кожны дзень тэлефануем усім, хто там застаўся, у надзеі, што пачуем галасы родных і блізкіх нам людзей. Калі атрымліваецца звязацца, спадзяёмся, што гэта не апошні раз.

Хаваюцца людзі ў асноўным у падвалах. Але ў якіх умовах даводзіцца жыць — страшна. Каб гэта зразумець, паспрабуйце адключыць электраэнергію, ваду, газ, ацяпленне і сувязь са знешнім светам. Гэта страшна, але чалавек да ўсяго прыстасоўваецца. Але страшней за ўсё тое, што прадуктаў харчавання ў людзей ужо амаль не засталося. І ўзяць іх няма дзе.

Калі я была там, шчыра, я нават не ведала, хто па нас страляў. Ты ж не пойдзеш пытацца, чый танк: Украіны ці Расіі. І так, там абодвум бакам усё роўна, што там ёсць людзі. Для іх мы "вымушаныя страты".

Я да гэтага часу не магу забыць вочы галоднай дзяўчыны на 9 месяцы цяжарнасці, якая прыціскала да сябе маленькую дзяўчынку 2-3 гадоў.

І мне складана ўсведамляць, што таго, што было ў Марыупалі, у мяне больш няма. Я — бомж. У мяне няма дома і няма горада, у якім я правяла сваё жыццё.

Ад каго нас "вызваляюць", ніхто дагэтуль зразумець не можа, і наўрад ці зразумее. Наш горад жыў і развіваўся, а цяпер гэта папялішча, руіны і горы трупаў.

У людзей нават няма магчымасці развітацца з роднымі і блізкімі. Трупы хаваюць пасярод шматпавярховікаў, побач з дзіцячымі пляцоўкамі.

Вольга Рашэўська: "Выбар — памерці ў горадзе ці памерці, выбіраючыся адтуль"

Выбралася з дзіцем з Марыупаля ў Запарожскую вобласць, у горадзе засталіся мама і баба.

Гэта горад руін. Няма ні адной дарогі ці дома, па якіх бы не прыляцела. Усё разбурана. Было прамое пападанне ў радзільню. Мы тады стараліся адтуль эвакуяваць цяжарных жанчын, у іх былі разарваныя жываты. Усё, што там адбывалася і адбываецца, апісаць словамі немагчыма. Людзі ядуць сырое мяса, гатуюць на вогнішчах.

Горада няма, яго раўняюць з зямлёй. Самая вялікая праблема ў тым, што нас адрэзалі ад цывілізацыі. Там абсалютна спыніўся час. Ты абсалютна ізаляваны, і самае страшнае — застацца пад гэтымі бомбамі, пад заваламі.

Мы сталі перад выбарам: альбо памерці ў горадзе, альбо памерці, выбіраючыся адтуль. Таму вырашылі выязджаць. Але выехаць адтуль было практычна нерэальна: ты падыходзіш, паспяваеш схапіцца за дзвярную ручку машыны, а над галавой ужо нешта свішча і ляціць.

У мяне там засталіся мама і баба. І я не ведаю, жывыя яны ці не.

Куча мёртвых, якіх хаваюць у ямах, у дварах. Людзей ужо не вярнуць. Я ўсе гэтыя дні вінавачу сябе за тое, што мне ўдалося выжыць, а тыя людзі засталіся там і памерлі ці не могуць выбрацца.

Юлія: "Ад голаду на 7-ы дзень пачаліся галюцынацыі і сутаргі"

Юлі 29 гадоў, яна — валанцёрка ў Запарожскім хабе для перасяленцаў з Марыупаля, імя змененае па просьбе гераіні. Родам з вёскі Новасафіеўка, за 25 км язды ад Запарожжа. У сярэдзіне сакавіка тыдзень дапамагала ў Запарожскім хабе для перасяленцаў з Марыупаля. NewsMaker публікуе яе нататкі, датаваныя 22 сакавіка.

У чарзе сярод мноства людзей абстаноўка нязноснага болю і чалавечага гора. Мала хто хоча гаварыць. Баліць. Гэта трэба перажыць унутры сябе.

Жанчына гадоў сарака, заікаючыся, пачала расказваць сваю гісторыю.

"На нервовай глебе пастаянна былі ваніты і галавакружэнні. Праблем, якія хвалявалі "да", рэзка не стала. Для мяне вайна — гэта іншае жыццё: нязносны пах мачы, калу, ірвотных мас, крыві і загнілых цел.

Людзі па-рознаму перажываюць стрэс. Людзі паміраюць ад болю і гора. Сэрца не вытрымлівае, і няма лекаў.

Усе кажуць — гуманітарная катастрофа! Я хачу растлумачыць значэнне гэтага для жанчын: у вас крытычныя дні, і вы ў адной пракладцы ўсе 5 дзён. Вады, сурвэтак і нават туалетнай паперы няма. На 4-ы дзень скончылася ежа, ад голаду на 7-ы дзень пачаліся галюцынацыі і сутаргі. Мы былі ў падвале, сядзелі на анучы і ўжо не плакалі. Думалі, як выбрацца. Мы закрывалі раты дзецям, каб не было чуваць, што мы тут.

Столькі трупаў мы ніколі не бачылі ў сваім жыцці. На вуліцы стаіць пах загнілых цел. Можа, учора ў цябе і было добрае сытае жыццё, але сёння ў цябе няма нічога. Людзі, якія выжылі, назаўжды засталіся пакалечанымі. І калі фізічныя раны можна неяк вылечыць, хоць і не ўсе, то псіхалагічна нас зламалі, і гэта ўжо непапраўна".