Што адбудзецца, калі 33 разы сказаць "карупцыя"
У апошнім Пасланні прэзідэнта Беларусі парламенту (красавік 2016 г.) слова "карупцыя" не чуваць ні разу (прэзідэнт Украіны Пётр Парашэнка прамаўляе гэта 17 разоў, Пуцін ― двойчы). А, напрыклад, у Пасланні-2014 "карупцыя" гучала рэфрэнам, ажно 33 згадкі. Па прозвішчах. Амаль з вынясеннем прысудаў чыноўнікам.
У 2016 годзе адна краіна трыумфальна прасунулася (на тры дзясяткі пазіцый) у Міжнародным рэйтынгу ўспрымання карупцыі на 79 месца. Гэтая краіна ― Беларусь. Перамога?!
Вернемся ў мінулае і прасочым, як "карупцыя" адпрацаваная ў перадвыбарных абяцаннях кандыдата ў прэзідэнты А.Г. Лукашэнка, які і да ўлады прыйшоў проста з дэпутацкай антыкарупцыйнай камісіі:
1994 год. "Барацьба з карупцыяй, разгром мафіёзных структур, якія кіруюць у дзяржаве".
2001 год. "Бязлітасная барацьба з карупцыяй, фанабэрыяй, хамствам, кумаўством і "сямейнымі" кланамі будзе ўзмоцненая"".
2006 год. "Мы па-ранейшаму не адступiмся ад палітыкі рашучай барацьбы з карупцыяй ― гэтай іржой, здольнай раз'есці любую дзяржаву".
2010 год. "Мы працягнем бязлітасную барацьбу з карупцыяй і прычынамі, якія яе спараджаюць".
2015 год. "Непрымірымая барацьба з карупцыяй".
Эвалюцыя перадвыбарнай барацьбы з карупцыяй: "барацьба", "бязлітасная барацьба", "рашучая", зноў "бязлітасная" і, нарэшце, барацьба "непрымірымая".
У апошнія дзесяць гадоў закон "Аб барацьбе з карупцыяй" перапісваўся 6(!) Разоў. Не мяняецца толькі Артыкул 4, дзе напісана, што "барацьба з карупцыяй у краіне заснаваная на прынцыпах... гуманізму".
Тут можна ўсміхнуцца, а можна выказаць здагадку, што беларуская дзяржава навучылася весці "рэйтынгавую" барацьбу з карупцыяй.
Вось закон "Аб барацьбе з карупцыяй", які змяняецца кожныя два гады. Дадайце сюды больш за 80(!) дробных антыкарупцыйных заканадаўчых актаў, указаў, пастаноў, распараджэнняў, загадаў.
Вось генпракуратура, якой удалося сфармуляваць "Крытэрыі ацэнкі дзейнасці дзяржаўных органаў па барацьбе з карупцыяй", ажно 59(!) пунктаў крытэрыяў, не ўпусцілі нічога.
Вось антыкарупцыйны Артыкул 429 Крымінальнага Кодэкса Рэспублікі Беларусь "Незаконны ўдзел у прадпрымальніцкай дзейнасці службовай асобай, якія знаходзяцца на дзяржаўнай службе". Санкцыі для чыноўнікаў па гэтым артыкуле ўжо некалькі гадоў прынцыпова становяцца больш жорсткімі. Максімальны тэрмін пазбаўлення волі павялічаны з двух да пяці гадоў. Але ні адзін(!) чыноўнік пры гэтым не пацярпеў. Гэта значыць, наогул ніхто не быў асуджаны па гэтым самым крымінальным артыкуле, пакуль яго так рашуча робяць больш жорсткім.
А вось вам арэлі, якія паказваюць, як дзяржава адлюстроўвае барацьбу з хабарніцтвам ў апошнія 10 гадоў.
Хроніка такая: мінус 16% ― плюс 44% ― мінус 41,6% ― плюс 41,3% ― мінус 68,7%, плюс 18,6% ― вельмі дзіўны графік, падобны на арытмію сэрца карупцыянера. Толькі ў 2010-2011 гадах праваахоўным органам удалося ўтрымаць хабарніцтва на адным (высокім) узроўні. Пры гэтым у 2011 годзе нашы чыноўнікі ўзялі на адзін(!) хабар менш, чым годам раней (1322), што таксама дзіўна.
Растлумачыць гэтыя дзівацтвы немагчыма лагічна. Але дакладна можна сказаць, што барацьба з карупцыяй у краіне не залежыць ад карупцыянераў. Хаця, вернемся да прэзідэнцкага Паслання-2014, калі Аляксандр Лукашэнка 33 разы прамаўляе слова "карупцыя". Дык вось, чароўным чынам у той жа год чыноўнікі бяруць у два разы менш хабараў! Ну, праўда, на наступны год у два разы больш. Але факт: калі 33 разы сказаць "карупцыя", яна... замірае.
Галоўны антыкарупцыйны орган ― пракуратура. А вось графік антыкарупцыйных праверак за 10 гадоў.
Гэтае "сузор'е антыкарупцыянера" ніяк не супадае з "арытміяй хабарніка". У 2010-2011 гадах пракуратура правяла менш за ўсё антыкарупцыйных праверак, і ў гэты ж час чыноўнікам паспрабавалі даць, а тыя ўзяць самую вялікую колькасць хабараў. А выніковасць пракурорскіх антыкарупцыйных праверак не залежыць ад іх колькасці.
Што ўжо і не дзіўна.
Кожны чыноўнік павінен ведаць, што браць ад 2900 долараў ― гэта, па беларускіх законах, ужо "у асабліва буйным памеры" (да 15 гадоў). І яны гэта разумеюць. Такая "дробязная" карупцыя не асабліва напружвае бізнес. Па выніках апытання малых і сярэдніх прадпрыемстваў у красавіку-траўні 2016 года, карупцыя па важнасці займае толькі 9 месца сярод 22 асноўных бар'ераў, якія перашкаджаюць развіццю бізнесу ў Беларусі. Каля 36% назвалі карупцыю як сур'ёзную праблему для вядзення бізнесу, і за апошнія гады сітуацыя з карупцыяй па версіі прадпрымальнікаў асабліва не змянілася. Самы нізкі ўзровень карупцыі прадпрымальнікі дыягнаставалі ў Брэсцкай вобласці, а самы высокі ― у суседняй Гродзенскай. Не шукайце тут логікі, яе няма.
Яшчэ адна нацыянальная тэндэнцыя ― жанчыны-чыноўніцы бяруць хабары у свае рукі. У 2007 годзе толькі кожная шостая з асуджаных за хабар ― жанчына, цяпер ― кожная трэцяя. А значыць, на хабарах трапляецца сярэдні чынавенскі персанал, большасць там менавіта ў жанчын.
Але нават калі высокі чыноўнік злоўлены за хабар на месцы злачынства, у яго застаецца шанец не сысці ад пакарання, але замяніць яго "катаргай". Асуджаныя чыноўнікі пасля судоў аказваюцца амаль на волі ― іх кідаюць у штрафныя батальёны ― кіраваць адсталымі калгасамі. Самы вядомы з такіх штрафнікоў ― намеснік Генпракурора Аляксандр Архіпаў. Прысуд за атрыманне хабару ― 6 гадоў у калоніі ўзмоцненага рэжыму з канфіскацыяй і забаронай на 5 гадоў займаць кіруючыя пасады. А праз паўтара года Архіпава прызначаюць... дырэктарам стратнага калгаса.
У Беларусі 994 стратныя калгасы (амаль 70%). Гэтага хопіць на ўсіх хабарнікаў, і яшчэ на 400 стратных прамысловых прадпрыемстваў застанецца. У нас у барацьбе з карупцыяй ўсё пралічана!
