Палякі знялі фільм пра столінскія багны і заспявалі палескія песні

03/11/2012 - 21:08

На Століншчыне між палескіх балот стаіць вёска Альманы. Яе жыхары, азёры, журавіны і жыццё сталі героямі аднайменнага дакументальнага фільма польскага этнографа Ягны Кнітэль.

“Няма прарокаў у сваёй айчыне, — кажа музыка і даследчык фальклору Васіль Грынь. — Нацыянальная рыса беларуса — гэта яго нацыянальны комплекс, калі чалавек саромеецца сказаць, што ён з вёскі, ці яго бацькі з вёскі, ці дзед з бабай. І вось жыхар Беларусі з гэтага камплексуе, а жыхар Польшчы — высокаадукаваны і прызнаны ў свеце гэтым цікавіцца, і для яго гэта каштоўна. Дык можа быць, гэты прарок з Захаду, з-за мяжы і дапаможа нам усё ж такі паглядзець на саміх сябе. Што мы вартыя, і што наша культура прыцягвае ўвагу еўрапейскую”.

Ягна Кнітэль і Васіль Грынь

Ягна Кнітэль закаханая ў Палессе больш за 10 гадоў. За гэты час этнограф і яе паплечнікі — навукоўцы з Польшчы, Беларусі і Украіны ў межах праекту, які мае доўгую назву “Галасы Еўропы. Традыцыйныя песні Палесся ў сучаснай культуры” зладзілі шэраг сумесных экспедыцый на паўднёвы захад Беларусі. Вынікам апошніх з іх і стаў фільм “Альманы” а таксама спектакль “Песні Палесся — Беларусь”.

Манюха Біконт

“Спачатку мяне захапіла само гучанне гэтых песень — той незвычайны гук, моц гучання, — распавядае ўдзельніца гурта “Z lasu” і сябра здымачнай групы Манюха Біконт. — Калі глядзела на тых людзей, якія гэта спяваюць, на іх выразы твараў, рухі цела — падабалася мне гэта эстэтычна. Але калі ўжо пачала ездзіць на вёску, то тыя ўсе песні набылі новыя значэнні. Можна лепш зразумець тую рэчаіснасць, пазнаёміцца з тымі людзьмі, для каторых кожная гісторыя — рэальная гісторыя. Тыя словы пачынаюць інакш гучаць, гук пачынае мець іншае значэнне. Мяркую, што я яшчэ да канца іх не зразумела. Знаходжуся на пэўным этапе іх разумення, якое будзе змяняцца”.

Прэм’ерны паказ фільму і спектакль з песнямі палескіх бабуль адбыўся ва Ўніверсітэце культуры. Прысутных захапіла незвычайная сцэнічныя падача народных спеваў. Польскія спявачкі з гурта “Z lasu” на чале з беларускім этнографам і гісторыкам Вольгай Емельянчык вадзілі карагоды ды спалучалі спевы з рухам. А ў ідэале дзеянне мусіць аздабляцца яшчэ відэашэрагам і светлавымі эфектамі. На перайманне манеры палескіх спеваў і разумення іх філасофіі спявачкам спатрэбілася 2 гады.

Вольга Емельянчык

“Гэта людзі, якія ўжо шмат гадоў спяваюць “Палессе”, — дзеліцца асаблівасцямі сумеснай працай з полькамі Вольга Емельянчык. — У іх ужо добра пастаўлены голас. Яны ведаюць дыялект палескі. Гэта была радасць — працаваць з гэтымі дзяўчатамі. Мы, вядома, працавалі адмыслова над дыялектнымі асаблівасцямі, над асаблівасцямі вымаўлення. Стараліся як мага больш дакладна пераняць не толькі мелодыю, не толькі тэмбр голасу, але і дыялект”.

Публіка, якая прыйшла на прэм’еру фільма і спектаклю вельмі цёпла адгукалася пра працу палякаў. Маўляў, усё зроблена вельмі далікатна і з вялікай павагай да простых людзей, пра якіх распавядаецца ў стужцы Кнітэль. Да таго ж, фільм — прыклад сучаснай еўрапейскай этнаграфічнай дакументалістыкі, якія нашы этнографы па шэрагу прычын пакуль не здымаюць. Праўда, сцвярджае прафесар Энгельс Дарашэвіч, у нас ёсць не горшыя фільмы. Мы проста пра іх забыліся.

Энгельс Дарашэвіч: “У Зінаіды Мажэйкі, як я ведаю, ёсць цікавыя фільмы. Але іх лёс вельмі складаны. Яны былі прададзеныя немцам на 20 гадоў. І толькі цяпер яны знялі гэты тэрмін. Гэтыя фільмы — уласнасць Мажэйкі. І трэба іх некаму набыць. Калі знойдзецца такі чалавек, які купіць, то ў нас будуць свае фільмы і пра Палессе і не горшыя”.

У фільме "Альманы" суіснуюць сучаснасць і архаіка. На беразе возера стаяць крыжы, а ў возеры водзяцца дзіўныя крылатыя рыбы. Героі распавядаюць паданні пра Божую Маці і пра русалак. Збіраюць журавіны і спяваюць. Праўда, кажуць, цяпер людзі мала спяваюць - няма нагоды. Адзіная нагода - прыезд палякаў. Можна сабрацца ды і паспяваць.

Апроч фільма “Альманы” мінчукам быў прэзентаваны мультымедыйны дыск “Палессе – на ўскрайку багнаў”. Праект падтрымаў польскі МЗС і рэалізаваўся ў 2011-2012 гадах. У планах праекту - экспедыцыі па Пінскаму, Іванаўскаму, Кобрынскаму раёнам. Дарэчы, Ягна Кнітэль спадзяецца, што фільм зацікавіць Беларускае тэлебачанне. Рэжысёрка будзе шчаслівая, калі стужку ўбачыць як мага больш беларусаў.