Гэта толькі ўзмацняе грамадзянскую супольнасць: Яраслаў Бекіш пра ліквідацыю НДА

Яраслаў Бекіш / фэйсбук
Яраслаў Бекіш / фэйсбук

"Беларуская дзяржава стала нелегітымнай не ў 2020 годзе, а нашмат раней. З тых часоў палітычны рэжым фактычна выціскаў грамадзянскую супольнасць, запіхваючы яе ў пракрустава ложа, адной з рысаў якога была абавязковая рэгістрацыя юрыдычных асоб па дазвольным прынцыпе", — расказвае Еўрарадыё заснавальнік медыяпраекта "Зялёная Сетка" Яраслаў Бекіш.

23 ліпеня праваабаронцы налічылі больш за 40 ліквідаваных грамадзянскіх арганізацый у Беларусі, сярод якіх — незалежная арт-пляцоўка "Арт Сядзіба", прастора для прафесійнага росту медыясупольнасці Press Club Belarus, бясплатныя курсы беларускай мовы "Мова Нанова", Бізнес-школа ІПМ, медыяплатформа "ИМЕНА" — спіс расце.

У гутарцы з Еўрарадыё Яраслаў Бекіш разважае на тэму таго, якую памылку робіць дзяржава, адважыўшыся на такі крок, і чаму пазбаўленне рэгістрацыі НДА і іншых прыватных грамадзянскіх ініцыятыў можа толькі ўмацаваць грамадзянскую супольнасць.

 

Улады маглі кантраляваць грамадзянскія ініцыятывы і папіхаць іх

— Фактычна грамадзянскія ініцыятывы згаджаліся на рэгістрацыю, узгадненне мерапрыемстваў, рэкламы і гэтак далей, таму што ўнутраных крыніц фінансавання не знаходзілася, а яшчэ ніхто не хацеў трапіць пад які-небудзь крымінальны артыкул. І дзяржава атрымала ад гэтага нашмат больш, чым грамадзянская супольнасць.

Па-першае, улады мелі магчымасць усё кантраляваць, па-другое — маглі папіхаць і патрабаваць нейкай цэнзуры: "Хочаце захаваць рэгістрацыю? Калі ласка, маўчыце", "Хочаце з намі супрацоўнічаць, наладзіць кантакт з якім-небудзь міністэрствам? Калі ласка, менш крытыкі". Гэта магло выяўляцца ў больш ці менш жорсткіх формах, аж да маніпуляцыі: "Можам пайсці на вашу канферэнцыю або адмовіць", "Можа, паклічам вас на сваё мерапрыемства, а можа, і не".

Арганізацыі, якія прафесійна займаліся экспертызай, фактычна абслугоўвалі дзяржаўны заказ, таму што эксперты з дзяржаўных устаноў усе гэтыя, асабліва апошнія гады "вымываліся". Задачы, якія павінна была выконваць дзяржава, фактычна закрываліся пры дапамозе НДА.

 

Арганізацыям, якія ліквідавалі, ужо не прыгрозіш ліквідацыяй

— Цяпер, калі ліквідуюцца НДА і іншыя ініцыятывы, дзяржава практычна вызваляе грамадзянскіх лідараў, актывістаў, грамадзянскую супольнасць у цэлым ад гэтага пракруставага ложа. Цяпер да іх не прыйдзеш і не скажаш — маўчыце, не прыгрозіш ліквідацыяй. Калі ў краіне не да законаў, то рэгістрацыя была лішняй мыліцай, якой дзяржава карысталася, а цяпер яе страціла.

Мала таго, цяпер дзяржава не зможа на міжнароднай арэне гаварыць, што ў Беларусі не прыгнятаюць грамадзянскую супольнасць, маўляў, паглядзіце, колькі ў нас грамадзянскіх ініцыятыў. Цяпер іх стане менш і прад'явіць не будзе чаго. Вядома, гэта меседж не ў бок Захаду, таму што ўсе меседжы ўжо адпраўленыя.

У трэцім сектары — у сукупнасці НДА і іншых ініцыятыў — даўно разумеюць: прававая форма абмяжоўвае свабоду дзеянняў. Абмяжоўвае там, дзе не павінна, таму становіцца перашкодай на шляху да працы на карысць заяўленых каштоўнасцяў.

Колькі было канфліктаў і скандалаў наконт таго, дзеля чаго мы працуем — дзеля грантаў ці ўсё ж нейкіх каштоўнасцяў? Цяпер праца, не менш карысная, чым нейкая ідэалагічная, накіраваная на ўзмацненне патэнцыялу дзяржаўных органаў у тых пытаннях, дзе іх патэнцыял быў нізкі, больш немагчымая, таму што арганізацыі ліквідаваныя. Так што ўсё застаецца на сваіх месцах. Рэжым страляе сабе ў калена, адным стрэлам прастрэльваючы адразу два. Ён страчвае экспертызу і імідж.

 

Цяпер больш ніхто не будзе ствараць рэжыму твар

— Я рады, што цяпер грамадскія лідары, якія вымушаныя былі ў сілу рэгістрацыі і абставінаў дапамагаць рэжыму, ствараць яму твар пры яго несумленнай гульні, становяцца свабоднымі. Цяпер яны змогуць сфакусавацца на асноўных каштоўнасцях грамадзянскай супольнасці: празрыстасць прыняцця рашэнняў, удзел у гэтых прыняццях рашэнняў грамадзян без падкантрольнасці ўладам.

Гэта якраз тое, што трэба, каб краіна змянілася і рэжым Лукашэнкі нарэшце паў. Таму, як бы ні было балюча за сяброў і былых калег праз хвалю ператрусаў, я лічу, што добра, што гэта адбылося. Ліквідацыя грамадзянскіх ініцыятыў аслабляе рэжым больш, чым сам рэжым аслабляе грамадзянскую супольнасць. Наадварот, гэта толькі ўзмацняе грамадзянскую супольнасць.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.

Апошнія навіны

Галоўнае

Выбар рэдакцыі