Лашак: Беларусам трэба выдаць шапкі з фольгі супраць расійскіх тэлеканалаў

Цалкам размову з Андрэем Лашаком можна паслухаць:

Даведка Еўрарадыё: Андрэй Лашак — расійскі журналіст, адзін з аўтараў праграмы “Прафесія — рэпарцёр” на канале НТВ. Аўтар цыклу рэпартажаў “Расія — поўнае зацьменне”. Апошні праект журналіста — дакументальная стужка “Падарожжа з Пецярбурга ў Маскву: асаблівы шлях” на канале “Дождь”.

                            У Расіі адбыўся поўны раскол журналістаў на два лагеры

Еўрарадыё: Напалову жартам, але напалову і ўсур’ёз беларускія журналісты дзеляцца на “чэсных” з дзяржаўных і “нячэсных” з недзяржаўных СМІ…

Андрэй Лашак: “Нячэсныя” — гэта “грантасмокі” і гэтак далей? Бачыце як, мы цяпер таксама пачалі гэтую лексіку пераймаць. Цяпер зразумела, адкуль гэта! Але якія паміж “чэснымі” і “нячэснымі” журналістамі адносіны? Бо ў нас такога спакойнага стаўлення паміж калегамі з розных лагераў, як у вас, няма. Праўда, я не ведаю ступені шалу так званых “чэсных” у вас, але ў нас тэлебачанне, дзе найперш акапаліся ўсе “чэсныя”, проста распальвае нянавісць да іншадумства. Да любога. І тых, хто нязгодны з уладаю, адразу запісваюць у ворагі народа. І было б дзіўна з гэтымі людзьмі міла піць каву ў адной кавярні. Так, яны і не ходзяць больш у тыя месцы, куды звычайна мы ходзім. Вось, “Жан-Жак” стаў такім “жупелам” ліберальным і “чэсныя” туды калі і ходзяць, то толькі для таго, каб схаванай камерай зняць нейкія гадасці — як ліберальныя журналісты “нажэрліся” ці нешта яшчэ такое ж. Самі яны “нажыраюцца” ў нейкіх іншых месцах. І людзей, якім удаецца балансаваць на мяжы, быць “рукапаціскальнымі” і ў тым, і ў іншым асяродку, вельмі мала. Ёсць людзі, нават сярод маіх сяброў, якія працягваюць супрацоўнічаць з федэральным тэлебачаннем, робяць там нейкія фільмы. Але гэта працы выключна на нейкія гуманітарныя тэмы, якія не кранаюць вострых пытанняў. А так, адбыўся поўны раскол журналістаў на два лагеры.

Еўрарадыё: Вы заўважылі момант, калі гэта адбылося?

Андрэй Лашак: Усё пачалося з пратэстаў 2011-2012 гадоў, якіх Пуцін не чакаў, як і не чакаў, што ў яго пад носам вырас нейкі слой людзей, якія могуць быць нечым незадаволеныя. Прытым, што ніхто ж супраць Пуціна не ішоў тады, лозунгі былі самыя звычайныя, пра свабодныя выбары і гэтак далей. Але была ў лепшых гэбісцкіх традыцыях распрацаваная тактыка дэманізацыі сіл, якія вышлі на вуліцу. Спачатку з’явіўся Гаварухін, які назваў усіх пратэстоўцаў “тлустымі катамі ў футрах”, з’явіліся нейкія рабочыя Уралвагонзавода — стандартная савецкая схема: “народ супраць!” Такім чынам нас перавялі ў разрад нечага антынароднага. Нібыта, Пуцін і народ — гэта адно цэлае, а мы — пасобнікі імперыялізму і гэтак далей. І ў краіне, дзе пануе грамадзянскі інфантылізм, гэты ход спрацаваў на сто адсоткаў. Дарэчы, у маім фільме “Падарожжа з Пецярбурга ў Маскву” гэты інфантылізм грамадскай свядомасці расіян добра паказаны.

Менавіта тэлебачанне цалкам адказнае за ўсё, што адбылося ў Расіі і Украіне пачынаючы з лютага 2014 года

Еўрарадыё: Пра расійскае тэлебачанне, дзе “акапаліся самыя чэсныя”. Праўда, што Расія з іх дапамогай вядзе менавіта інфармацыйную вайну?

Андрэй Лашак: Безумоўна! Менавіта тэлебачанне цалкам адказнае за ўсё, што адбылося пачынаючы з лютага 2014 года. Яно выступіла ў якасці “агнявой падтрымкі” рашэння па захопе Крыма, гульні на абвастрэнне сітуацыі. Федэральнае тэлебачанне стварыла гэтую вайну, прычым, канкрэтныя людзі на гэтым тэлебачанні. Спачатку гэтыя людзі распачалі вайну, дэманізуючы Майдан і яго ўдзельнікаў. Ведаеце, мне заўжды было цікава, ад каго гэтыя людзі, якія захапілі Крым, яго абаранялі. Вось, днямі быў паказаны фільм “Крым. Вяртанне на радзіму” і высветлілася, што існуе гісторыя пра нейкі цягнік “бандэраўцаў”, які ехаў у Крым рэзаць жываты цяжарным жанчынам і гэтак далей. Ніякага цягніка не існавала, няма гэтаму ніякіх доказаў, у тым ліку, і ў гэтым фільме. І ўсё, што знайшлі блогеры, гэта інтэрв’ю нейкага п’янага ўкраінскага нацыка на адным з каналаў, які займае 23 месца ў рэйтынгу тэлеканалаў Украіны! Ён у інтэрв’ю ад 23 лютага нешта вёрз пра тое, што “вось, мы зараз паедзем і там пакажам!” Але з гэтага быў раздзьмуты каласальны міф. Прычым, "бандэраўцы" адпаведна гэтаму міфу ехалі адразу па ўсіх накірунках: у Крым, на Данбас, дзе, як высветлілася, у гэты ж час хадзілі нейкія людзі з цвёрдым “г”, якія распаўсюджвалі гэтую інфармацыі нават праз мясцовае тэлебачанне.

Я размаўляў з людзьмі з Тэрэза, з Данецка, якія бачылі гэтых людзей: аднекуль з’явіліся такія актывісты з крыкамі “Фашысты ідуць!” Як удала знайшлі падыход да свядомасці нашых людзей — усё пераклалі на Вялікую айчынную вайну! А гэта ж наша галоўнае святыня! Гэта, зразумела, поўнае святатацтва, але зроблена ўсё было вельмі паспяхова. Словы “апалчэнцы”, “фашысты” ажыўлялі закладзеныя ў савецкія часы страхі і ўзнікала адчуванне, што сапраўды “Ідзе вайна народная, свяшчэнная вайна!”. Гэта ёсць у маім фільме: у Ноўгарадзе людзі распавядалі мне, што яны адпраўляюць на Данбас сваіх дзяцей ваяваць за Расію. Адпраўляюць на тэрыторыю суверэннай дзяржавы да сепаратыстаў, якія ваююць з Нацыянальнай гвардыяй, чамусьці ваяваць за Расію. І ўсё гэта было ўкладзенае масаваму гледачу цягам двух-трох месяцаў і ішло па нарастаючай. З таго моманту, як Украіна зрабіла вялікую, на мой погляд, памылку, аб’явіўшы Антытэрарыстычную аперацыю, усе сепаратысты ператварыліся ў ахвяр.

Паступова гэтая апантанасць дасягнула проста касмічных маштабаў, і да лета 2014 года голас супраць вайны, голас, які абвінавачвае Расію ў распальванні вайны, ужо гучаў як голас здрадніка. Сама ж вайна дазволіла Пуціну маргіналізаваць электарат: людзі, якія не падтрымалі вайну, аўтаматычна, па законах ваеннага часу, становяцца ворагамі народа.

Еўрарадыё: Як у гэтую схему ўпісваецца забойства Нямцова?

Андрэй Лашак: Забойства Нямцова цалкам у фарватары гэтай гісторыі. Гэта трагічны, але лагічны яе працяг. Не важна, эта нейкі звар’яцелы Кадыраў ці ФСБ, ці нехта іншы зрабіў. Зразумела, што эскалацыя нянавісці да тых, хто не ідзе строем, яна павінна была завяршыцца нейкім забойствам, нейкай крывёй. А паколькі нічога пасля гэтага не змянілася, а “Анатомія пратэсту” ўсё адно выйшла, то гэта не апошняя кроў. Відавочна, што Пуціну патрэбны вораг унутры краіны — гэта дазваляе трымаць каля сябе людзей, забяспечваць іх лаяльнасць. Бо ніякіх іншых аргументаў яе забяспечваць у яго няма.

Еўрарадыё: Няўжо для гэтага мала знешняга ворага?

Андрэй Лашак: Яму мала. Бо тут так: а што яму рабіць з намі? Мы ж жужжым, цяўкаем, нешта там выступаем… На гэта неяк трэба рэагаваць, бо зусім ігнараваць нас нельга. І ён змагаецца з намі. Альбо наўпрост, выклікаючы ўладальнікаў ліберальных незалежных СМІ на кілім у Крэмль, пасля чаго закрываюцца папулярныя інфарэсурсы, альбо ствараючы невыносныя ўмовы для працы і існавання.

Еўрарадыё: Пасля забойства Нямцова і пагроз у адрас Сабчак вам не страшна жыць і працаваць у Расіі?

Андрэй Лашак: Не баюся. Пакуль яшчэ, праехаўшыся па Расіі і здымаючы свой фільм, я не заўважыў патэнцыйнай пагрозы, калі людзі канчаткова вар’яцеюць і ўсіх, на каго ім пакажуць, яны пачынаюць біць, граміць. Для гэтага грамадства павінна пэўным чынам саспець. Пакуль яно да гэтай ступені азвярэння не дайшло. Але над імі ўжо цяпер праводзяць страшны эксперымент — іх ператвараюць у звяроў. Пакуль людзі трымаюцца, але ў Цверы прыйшлі нейкія казакі, плявалі, лаяліся і глядзелі на мяне з непрыхаванай нянавісцю. Прычым, нават не ведаючы, хто я такі, не ведалі майго імя і, хутчэй за ўсё, нават фільмаў маіх не глядзелі — ім проста відаць сказалі: “Гэта – вораг!”. Яны паверылі і былі гатовыя мяне парваць.

Еўрарадыё: Ваша “жужжанне” на фоне гулу 86% згодных чутнае, вынік нейкі мае?

Андрэй Лашак: На жаль, вынік невялікі, бо мы абмежаваныя ў сродках уздзеяння. Усе агнявыя кропкі захопленыя і ахоўваюцца, усе вежы-выпраменьвальнікі таксама акупаваныя. Як тут данесці слова праўды да шырокіх мас? Без доступу да Астанкінскай тэлевежы гэта вельмі складана, але ўсё адно магчыма. Віруснасць майго фільма ў інтэрнэце значна пераўзышла звыклы арэал пражывання палітычна актыўнай фронды і выйшала за межы ліберальнага гета.

Еўрарадыё: Працуеце вы з чалавекам, які якасна, прафесійна і сумленна робіць сваю журналісцкую працу. А потым нечакана ён пачынае здымаць сюжэты ў стылі “распятых хлопчыкаў”. Вы зразумееце прычыну такіх метамарфоз?

Андрэй Лашак: У мяне пазваночнік дастаткова гнуткі, але не да такой ступені, як у многіх людзей. Гэта для мяне загадка, над якой я б’юся ўжо не першы год: як людзі трансфармуюцца, як змяняюцца іх перакананні ў сітуацыі, калі змяняецца наўкол грамадская атмасфера, калі ім пачынаюць зверху трансляваць нейкія іншыя каштоўнасці. Гэта глыбокая размова… Людзі-водарасці, якія калышуцца разам з вадой. Цячэнне зменіцца, і яны гэтак жа будуць калыхацца ў іншы бок. Мая жыццёвая пазіцыя — старацца мысліць самастойна. І такіх людзей, дзякуй Богу, нямала. І наш голас вельмі важны, ён не дае набраць крытычную хуткасць у гэтым агульным маршы.

Памятаеце, быў такі гумарыстычны амерыканскі фільм “Уварванне захопнікаў цел”? Учора ты размаўляў з нармальным чалавекам, але на раніцу той прачнуўся з радасным крыкам “Крым наш!”, і ўся яго адэкватнасць некуды знікла. Нібыта нейкія іншапланецяне захапілі яго цела, ён выглядае дакладна як учора, але ўнутры яго ўжо нейкая іншая існасць.

Еўрарадыё: Можа, вам проста мала прапанавалі, каб засталіся на НТВ і здымалі сюжэты на патрэбу сённяшняга дня?

Андрэй Лашак: Вось, добрае пытанне! Толькі я сышоў з НТВ задоўга да канчатковага ўпадзення ў вар’яцтва. Бо ўжо ў 2010 годзе там стала цяжка і нават немагчыма працаваць: Нельга тое, нельга гэта… Я працаваў ў “Прафесіі рэпарцёр”, і раптам высветлілася, што нават пра беспрацоўе рабіць сюжэты нельга. Усё пачало ператварацца ў савецкае тэлебачанне, якое цябе знішчае знутры, ты гніеш разам з усімі. Інстынкт самазахавання мяне адтуль выпхаў, прычым, эфектна, стварыўшы праграму “Расія — поўнае зацьменне”. Гэта была пародыя на тое, у што ператварыўся мой родны тэлеканал. Апошняя серыя была пра тое, што самая страшная змова рыхтуецца ў Астанкіна, што тэлевізар правільна называюць “зомбаскрыняй”, бо ў эфір падмешваюць парашок з рыбы фугу, які выкарыстоўваецца ў абрадах замбіфікацыі на Гаіці. А рыбу гэтую разводзілі ў астанкінскім вадаёме, вось!

Еўрарадыё: Праўда, што НТВ выкарыстоўвае “25 кадр”, з дапамогай якога замбуе тэлегледачоў?

Андрэй Лашак: Ну, у маім расследаванні гэта было праўдай — пра “25 кадр”. А яшчэ там Чумак расказваў, як яму забаранілі маўчаць па тэлевізары.

Еўрарадыё: Каму патрэбнае гэтае апазіцыйнае маўчанне!

Андрэй Лашак: Апазіцыйнае маўчанне — вельмі такі магутны вобраз! Таксама беларускі? Карацей, павесяліўся я тым фільмам на развітанне, і з тых часоў дарогі мне туды няма.

Еўрарадыё: Як беларусаў абараніць ад гэтага замбавання? Забараніць расійскія каналы?

Андрэй Лашак: Вельмі разумная ідэя наконт забароны! Ну, ці выдаць кожнаму шапачку з фольгі — у маім фільме ёсць інструкцыя, як вырабіць яе, і нават цэлы камбінезон, каб на 100 адсоткаў не прабівала! Ніякіх іншых рэцэптаў я вам прапанаваць не магу.

Еўрарадыё: А калі шапачкі надзець не паспелі, ці лёгка будзе ўжо праведзенае замбаванне адкаціць назад?

Андрэй Лашак: Думаю, што не цяжка. Дастаткова памяняць інфармацыйную павестку, змяніць інфармацыю… Масамі кіраваць значна лягчэй, чым індывідуўмамі — гэта яшчэ Гэбельс казаў. Іншая справа, як дамагчыся змены рыторыкі. Пакуль перадумоў для зменаў я не бачу, і гэтая сітуацыя гніення з аднаго боку і нагнятання з іншага можа працягвацца бясконца доўга. Брэжнеў быў пры ўладзе 18 гадоў? Пуцін амаль столькі ж. Сыходзіць ці нешта змяняць ён не збіраецца.

Фота: avtonom.org, http://34mag.net/